Van'da rakamlarla referandum

Referandumun sonuçları rakamlar, haritalar üzerinden günlerdir tartışılıyor, konuşuluyor.  Sonuçlardan siyasi analizler, çıktılar elde ediliyor. 
Anayasa referandumunun geride kalmasının ardından önemli tartışma konularından biri de doğu ve güneydoğuda oyların yer değiştirmesi oldu. Bu konuda değişik farklı yorumlarda bulunuluyor 
Doğu ve Güneydoğu bölgesinin en önemli kentlerinden Van ilimizin referandum sonuçlarını iki partili oy hareketleri, seçmen değişiklikleri üzerinden değerlendirdiğimizde ilginç sonuçlar ortaya çıkıyor.
 Yıllardır AK Parti ve HDP seçenekleri arasına sıkışan seçmenler tercihlerini kendi gelecekleri, bölgenin siyasi, sosyal, ekonomik ve güvenlik koşulları doğrultusunda iki parti arasında yapıyor. Bu anlamda gelecekte yapılacak iki tercihli Başkanlık seçimde deneyimli olan bölge seçmenleri zorluk çekmeyecek!
Bu  siyasi yapı içinde Van'ın referandum sonuçları şöyle değerlendirebiliriz:
Van'da 619 bin 947 kayıtlı seçmenden 453 bin 19 seçmen sandığa gitmiş. 1 Kasım'la kıyaslandığında seçmen sayısı yaklaşık 19 bin kişi artmış.
 1 Kasım seçiminde AK Parti 142 bin 436, MHP 5 bin 417 oy almış. Referandumda  'evet' oylarının toplamı 193 bin 584 olmuş. Arada 46 bin kişilik bir artış meydana gelmiş. Bu şu demektir Van'da 'hayır' çıksa da 46 bin oyla, 'evet' cephesinde bir nisbi artış olmuştur. Ancak Van'da 10 ile 5 bin arasında değişen MHP oylarının ülke genelinde olduğu gibi yüzde 70'nin 'hayır' bloğuna gittiğini düşünüyorum.   AK Parti'den de sayıları çok az da olsa bir kısım seçmen parti içi sorunlar ve yeni anayasa nedeniyle 'hayır'  oyu kullandığı varsayılmaktadır.

İlimizde ilginç oy kayması yaşanmıştır. MHP lideri Bahçeli'ye ve yeni anayasaya tepki gösteren muhalifleri destekleyen MHP'li seçmenler HDP'nin olduğu 'hayır' bloğunda güçlü şekilde yer almış. Buna karşın HDP'ye bir şekilde tepki gösteren, küsen seçmenlerin bir kısmı da MHP'nin yer aldığı 'evet bloğuna gönül rahatlığıyla oy vermiş.  
İki uçta görünen iki parti seçmenlerinin her şeye rağmen merkezde, ortak değer ve çıkarlarda buluşabileceklerin,  bu geçişle esneklik, buluşma olarak değerlendirebiliriz. Bu esneklik aslında yeni değil. 7 Haziran 2015'te bazı MHP'lilerin kanın durması, barışın, huzurun ve güvenliğin sağlanması düşüncesiyle Türkiyelileşme iddiası olan HDP'ye o dönem oy verdiğini herkes biliyor. Yani bu geçişler çok şaşırtıcı değildir. Aksine ülkemiz geleceği açısından umut vericidir.
1 Kasım seçiminde Ak Parti MHP yani  'evet' bloğu dışında kalan SP, BBP ve diğer partiler 8 bin 659 oy almış. Huda-Par seçime katılmamış.  7 Haziran 2015 seçiminde Hüda-Par'ın desteklediği bağımsız aday 3 bin 55 oy almış.  Referandum'da SP dâhil diğer partilere ait 8 bin 695 oyun tamamı ve Hüda Par'ın aldığı oyu 'evet' hanesine saydığımızda  'evet'  bloğuna buradan yaklaşık 12 bin gelmiştir. 
Çarpıcı bir değişim.
HDP'nin kalesi sayılan Başkale'de AK Parti gedik açmış sayılır. 1 Kasım seçiminde AK Parti 742, MHP 151 (893) oy almış. Referandum da Başkale'de 'evet'e 4 bin 369 oy çıkmış. Arada 3 bin 476 oy artışı meydana gelmiş. HDP 1 Kasım'da Başkale'de 25 bin 183, CHP 159 (25 bin 342) oy almış. Referandumda 'hayır'a sandıktan 19 bin 071 oy çıkarken 6 bin 271 oy kaybı meydana gelmiş.
HDP'nin en büyük oy kayıplarından bir de Erciş ilçesinde gerçekleşmiş.  1 Kasım seçiminde AK Parti 25 bin 330, MHP bin 288 (26 bin 618) oy almış. Referandum da 'evet'e 30 bin 972 oy çıkmıştır. Aradaki fark 4 bin 354 olmuştur. 1 Kasım da Erciş'de HDP 40 bin 719 bin CHP 956  (41 bin 675) oy almış. Referandum ile 1 Kasım arasında 8 bin 095 oy kaybı yaşanmıştır.
Bütün ilçelerde bir miktar oy kaybeden HDP sınır köylerinde oylarını korurken merkeze doğru geldikçe oy kaybı artış göstermiş.   Oyları kısmen artan Ak Parti yani 'evet' cephesi yüksek bir başarı elde edememiş. Kayyum atamalarının olduğu İpekyolu, Edremit,  Erciş ilçelerinde AK Parti oylarında artış olmuş. Bu da Belediye vekilliklerine atanan kaymakamlara duyulan bir güven olarak değerlendirilebilir.  
Erciş'ten sonra HDP'nin en büyük oy kaybı 7 bin 641 oy ile İpekyolu, 5 bin 838 oy ile Özalp'ta olmuştur. Referandum da CHP, MHP, SP, Huda-Par ve diğer partiler siyasi güçleri oranında ellerinden geleni yapmışlar.
 Siyasilerin birleştireme başarısı göster(e) mediği seçmenler farklı siyasi düşüncelere sahip olsalar bile bir şekilde demokraside, ortak yaşam anlayışında yan yana gelebileceklerini referandumda farklı tercihleriyle göstermişlerdir.  
Van'da vatandaşların lidere, partilerine duydukları sevgi-tepki yanında huzur, güvenlik, istikrar, demokrasi ve baskılardan uzak huzurlu bir yaşam beklentisiyle sandığa gittikleri de unutulmamalıdır. Seçmenler tüm partilere ve siyasi liderlere referandumda açık mesaj vermiştir.  "Ya sorun çözersiniz ya da çözülürsünüz " demişlerdir. 
Seçmen siyasi yapıya körü körüne mahkûm olmadığını göstermiştir.  Sonuçların, değişimlerin siyaset sosyolojisi ve gelecek açısından daha fazla değerlendirilmesi yararlı olur.