Van oturma gecelerine bekleriz

Savaşa, işgale, doğal felaketlere, ekonomik yıkımlara ve göçlere maruz kalan toplumların demografik yapısı erozyona uğrayarak kimyası bozuluyor.  İnsan kayıplarının mali çöküntülerin meydana geldiği bu dönemlerde en büyük kayıp kültür ve sanat alanında yaşanıyor. 

1915'te işgal edilerek yakılıp yıkılan, ahalisi göç etmek zorunda kalan, büyük mağduriyetler yaşayan Van şehrimiz 3 yılı süren işgal sonrası 1918'de hürriyetine kavuşabilmiştir. İşgalin, katliamların yıkıcı, yıpratıcı etkileri ekonomide özellikle kültürde ve sosyal hayatta günümüze kadar devam etmiştir.

Toplumsal hafızası, kültür birikimi 1915'de yıkılan kentle birlikte silinerek adeta buharlaşan Van'ın ve Van halkının yaşamına ait bilgileri elden ele dolaşan birkaç eski fotoğraf ve az sayıdaki hatıratlardan ve tarihi kaynaklardan ancak öğrenilebiliyoruz. 1915 öncesi ve 1930'lara kadar Van'ın kültür hayatını doğrusu pek bilmiyoruz. Van için bundan daha büyük, bundan daha derin bir acı olabilir mi?  Bugün Van var ama hafızası, kültürel kimliği  yok.

Neyse konumuz bu değil. 

Konumuz ilimizin geleneksel kültür değerlerinden Van Oturma Gecesi'dir.  Oturma gecesi geleneği şehrimizin yıkımdan payını fazlasıyla almıştır.

1918 sonrası nüfusu ilk yıllarda 2-3 bini geçmeyen ilimizde insan ilişkileri, sosyal hayat ev ziyaretleri, dost ziyaretlerinde bir araya gelinerek yapılan sohbetler, eğlentiler çerçevesinde hayat yeniden canlanmıştır. Oturma gecesi geleneği Van'ın somut olmayan kültür değerleri arasında yer alan, önemli öğelerden biridir. Kültürel mirasımız içerisinde sözlü gelenekler arasında toplumsal iletişim aracı işlevi gören oturma geceleri kuşaktan kuşağa aktarılmaya, yaşatılmaya değer zenginliğimizdir.

Van oturma geceleri eskiden toprak evlerde uzun kış geceleri, günümüzde ise haftanın belirli günü bir evde veya farklı bir mekânda arkadaş, dost grupları arasında sohbetli, eğlenceli- eğlencesiz yemekli-yemeksiz yapılan toplantılardır. Vanlıların günlük yaşamdaki kullandıkları "Oturmaya gidiyoruz. Oturmaya geldik. Oturduk konuştuk. Oturduk çaldık, söyledik, dinledik. Oturduk yedik içtik eğlendik. Oturduk dertleştik, Öz özümüze oturduk" ifadeleri oturma gecelerinin ana kaynağıdır.

Bu gecelere Van ve Edremit ilçesinde "Eğlenti Geceleri" isimi de denilmektedir. Oturma geceleri bir anlamda çok fonksiyonlu halk meclisidir. Türk Dil Kurumu sözlüğünde " oturma" kelimesinin sözlük anlamı "kısa süre için konukluğa gitme" olarak tanımlanmaktadır. Oturma kelimesinin "gece" kelimesiyle bir araya gelmesiyle "Oturma Gecesi" birleşik kelime olarak ortaya çıkmıştır.

Van oturma geceleri formatında benzer sohbetli, eğlenceli toplantılar Anadolu'nun birçok yöresinde de farklı isim altında gelenekselleşmiştir. Örneğin; Şanlıurfa'da "Sıra Gecesi", Elazığ'da "Kürsü Başı" Çankırı'da "Yaren Geceleri", Gaziantep'te "Meşk Geceleri", Diyarbakır'da "Velme (Sıra-Eyvan, Şehriye) Geceleri", Konya'da "Oturak Alemi", Adıyaman'da "Harpene", Bursa-Adana'da "Gezek Geceleri", Balıkesir' de "Barana Geceleri" olarak tanımlanmaktadır.

 Anadolu'nun bu eşsiz kültür değerinden bazıları Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Türkiye'nin de 2006'da taraf olduğu sözleşme gereği somut olmayan kültürel mirasın korunması ve yaşatılması için başlattığı çalışmalar kapsamında kayıt altına alınmıştır. 2015 yılında Van Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü'nün girişimleri ve bu satırların yazarının katkılarıyla Van oturuma gecesi yöresel sohbet ve eğlence toplantıları da somut olamayan kültür değeri olarak dosya halinde UNESCO'ya sunmuştur.  UNESCO'nun Van oturuma gecesi geleneğimizi "Dünya Kültür Mirası Temsili Listesi"ne alacağına inanıyorum.

Van'da musikişinaslar, eli saz çalan, dili söz söyleyen, güzel seslerin, hoş sohbetlerin, ehli keyifler, makam, usul, nota ile ahenk ve uyum sağlayanlar haftanın bir günü, akşam ev veya farklı bir yerde toplantıları olan Van'da Oturma Gecesi- Eğlenti Gecesi geleneğinin yaşatılması, tanıtılması ve kuşaktan kuşağa aktarılması ve marka haline gelmesi için Valilik Basın ve Halkla İlişkiler Müdürü görevinde bulunduğum dönemde özveriyle yoğun çaba başlattık. 20 yıl önce öncülüğünü yaptığım markalaştırma mücadelesi bugün meyvelerini vererek amacına ulaşmaya başlamıştır.

Van'ın geleneksel kıyafetleri içinde sanat müziği eserleri, Van türküleri, şarkıları ve farklı yörelere ait günün sevilen türkülerinin çalınıp söylendiği Van oturma geceleri ilimize gelen yerli ve yabancı konukların özellikle katılmak istediği turizm, tanıtım değeri haline gelmesi sevindiricidir.

Kültürel ve ekonomik değeri daha iyi anlaşılan Van oturma gecesi geleneği yaşatılarak boy vermeye başlamıştır.

Bugün ilimizde birbirinden değerli saz ve söz ustalarının bir araya gelerek kurduğu dört ayrı Van oturma gecesi ekibi var. Değerli hemşehrilerimiz hiç bir kurumdan kuruluştan destek almadan kendi imkânlarıyla memleketimizin güzel geleneğini yaşatıyor.

İftiharla söyleyebilirim.

Van Evi Yöresel Lezzetler Lokantasında Cihan Ermiş, Erol Ödemiş ve arkadaşlarından oluşan Eyvan Van oturma gecesi ekibi,  Çamlık Van Kültür Evi'nde Fikret Zorer ve arkadaşlarından oluşan  Faslı Van, Van oturma gecesi ekibi, YYÜ ve farklı mekanlarda sahne alan  Sait Murat Yaşar, Seyfettin Zırhlıoğlu  ve arkadaşlarının kurduğu Van'ın Sesi Van oturuma gecesi ekibi ile hazırlıklarını sürdüren ve kurumsallaşma gibi hedefi olan Yusuf Sahik, Nurhan Atmaca ve arkadaşlarından oluşan  Şehri Van, Van oturma gecesi ekibi bu köklü geleneğimizi tanıtarak yaşatıyorlar. Kendilerini                   kutuluyorum.

 Ekonomi bir kent için elbette önemlidir ancak kültür zenginliğini koruyamayan, yaşatamayan, kültürel kimliği olmayan bir kentin maddi zenginliği, kalkınması bir anlam ifade etmez.  

Valilik, belediyeler, kurum ve kuruluşlar, meslek odaları Van oturuma gecesi kültürümüzün yaşatılması için çaba gösteren ekiplere maddi ve manevi destek sağlamaları gerekir. 

Diyarbakır, Mardin, Urfa'da benzer ekipler valiliklerce, belediyelerce en iyi şekilde destekleniyor. Van'ın kültürüne katkı sunan yürekli insanlarımızın desteklenmesini bekliyoruz. Kaldı ki kültürü desteklemek kurumların aynı zamanda asli görevidir.

Van'a yolu düşenler… Yiyin, için, gezin ama keyfili bir zaman geçirmek,  türkülerde Van'a gezinti yapmak üzere Van oturma gecelerine mutlaka misafir olun.