Van esnafı ne istiyor?
İkram Kali
Ülkemizin gündemi yoğun ve karmaşık. Yolsuzluk, rüşvet operasyonları, yargıda yaşanan kırılmalar, kurumlarda görevden almalar, atamalar, istifalar devam ediyor. Her yer toz duman. Sular durulmuyor.
Van’ın gündemi ise seçim ve geçim.
İlimizde ekonominin omurgasını tüccar, iş adamı ve esnaf oluşturmaktadır. Nitekim Van, tarihin her döneminde ticaret kenti olma özelliğini korumuştur. Ticaret ve esnaflık yapmak isteyenlerin meslekleriyle ilgili odalara kayıt yapması yasal bir zorunluluktur. Zorunlu üyelik doğru mudur, yanlış mıdır orası ayrıca tartışılan- tartışılması gereken bir konudur.
Van’da esnaflar, tüccarlar bir taraftan kendilerini temsil edebilecek, mesleki haklarını koruyabilecek, sorunlarına çözüm sağlayabilecek oda başkanını ve ekibini seçiyorlar, diğer taraftan canlarını yakan, ticaret hayatlarını olumsuz etkileyen ara sokaklarda, mahalle aralarında, bodrumlarda nihayet bilinmeyen ucube yerlerde yaygınlaşan kayıt dışı üretimin, ticaretin önlenmesini istiyorlar.
Van esnafı bu konuda feryat ediyor.
Esnafların ortak istekleri Van’da kayıt dışılığın, merdiven altı tabir edilen kaçak, sağlıksız, kontrolsüz, denetimsiz üretime izin verilmemesidir. Esnaf Odaları her fırsatta sorunu dile getiriyorlar. Lakin sorun o denli büyük ki çözümü uzun zaman, ciddi denetim ve Devletin kararlı mücadelesini gerektiriyor.
Kayıt dışı ekonomi nedir?
Devletten gizlenen, kayda geçirilmeyen/geçirilemeyen ve bu sebeple denetlenemeyen faaliyetler olarak tanımlanıyor. Enformel ekonomi, yasa dışı ekonomi, gayri resmi ekonomi, gizli ekonomi diye de adlandırılır. Genel olarak kayıt dışı ekonominin, mal ve hizmet üretimine konu olmasına karşılık ekonominin geleneksel ölçüm yöntemleriyle bütünüyle tespit edilemeyen ve GSMH hesaplamalarına yansımayan alanları kapsadığı kabul edilmektedir. Buna göre, bazı kayıt dışı ekonomik faaliyetler yasadışı faaliyetler olduğu halde, bazıları ise yasaklanmamış bir faaliyetin bilinçli olarak kayıtlara geçirilmemesi, dolayısıyla vergilendirilmemesi şeklinde meydana gelmektedir.
Kayıt dışı ekonomi Türkiye'de özellikle ilimizde çok yaygın olduğu iddia edilmektedir. Hatta bu konunun vergi toplanmasında sıkıntılara neden olduğu düşünülürse, iktidardaki hükümetlerin en büyük problemleri arasında gösterilmektedir.
Kayıt dışı ekonomi yanında birde kayıt dışı istihdam var Kayıt dışı istihdam sosyal güvenlik açısından “niteliği itibariyle yasal işlerde çalışarak istihdama katılan kişilerin, çalışmalarının gün veya ücret olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi” olarak tanımlanmaktadır.
Kayıt dışı ekonomiyle mücadelenin başarıya ulaşması, bir Devlet politikası olarak bu mücadelenin kararlı ve sürekli bir biçimde takip edilmesiyle mümkün olduğundan, 2008-2010 dönemi Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı güncellenerek, 2011-2013 yıllarını kapsayan yeni Eylem Planı dahi hazırlanmıştır.
Kayıt dışı ekonominin bakın ne zararları var?
Vergi vermeyen, kenar mahallelerde merdiven altı tabir edilen sağlıksız koşullarda kalitesiz üretim yapan, kaçak işçi çalıştıran bu yerler haksız rekabet yaratır.
Kayıt dışı oldukları için müşterilerine ve hizmet verdikleri kişilere karşı yasal bir sorumluluk taşımazlar.
İş kazaları gibi çeşitli mağduriyetlere neden olurlar.
Sağlıksız koşullarda kalitesiz, kaçak üretim ve imalat yaptıkları için çeşitli hastalıkların oluşmasına neden olurlar.
Vergisini, sosyal güvenlik primini zamanında ödeyen, gider gelir dengesini ise sağlamada sorun yaşayan kayıtlı işletmelerin kapanmasına neden olurlar.
Gelelim sadede.
Van esnafı mevcut ticari durgunluğun yanı sıra, kayıt dışı işletmeler nedeniyle zor günler geçiriyor. İlimizde istihdam yaratan, vergi, SSK gibi çeşitli yasal yükümlülüklerini yerine getiren dürüst esnafımız ayakta durma mücadelesi vermektedir. O nedenle esnafımız kayıt dışılığa ciddi tedbirlerle acilen müdahale edilmesini, sıkı denetim yapılmasını, caydırıcı uygulanabilir yaptırımların hayata geçirilmesini istiyor.
Özetle esnaf Van’da yasaların işletilmesini bekliyor.
