Tekel binası üniversiteye verilmeli

Acısı tatlısı ve kentimiz için güzel bir gelişmeyle 2019 yılını geride bırakıyoruz. Herkese sağlık, esenlik, barış, huzur dolu 2020 yılını güzellikler içinde geçirmelerini diliyorum.

Tekel binasının Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi'ne niçin verilmesi gerektiğini gerekçeleriyle anlatmaya çalışmadan önce Van Tekel Müdürlüğü binası hakkında özet bilgi vermek istiyorum.

1923'de Cumhuriyet'in ilanının ardından Van İl oldu. Cumhuriyetle beraber Van, uzun yıllar bahçeli konutlarıyla şirin görünümünü korudu. Muhacirlikten dönen Vanlıların yanı sıra İran ve Kafkasya'dan göçle gelen ailelerle birlikte 1965'te Van'ın nüfusu 32 bine ulaştı.

1930'lu yıllarda Van Ovası "Bağlar Mevkii" denilen bugünkü yerinde Van şehri yeniden kurulmaya başlandı. Valilik binası ve bazı kurumlar bir süre Askerlik Şubesi'nin olduğu caddede hizmet verdi.  Aynı yıllarda tarla, bahçe görünümünde olan daha uygun görülen yerde eski ismiyle Yeni Çarşı bugünkü Cumhuriyet Caddesi açıldı. Çarşının, yolun etrafında Özel İdare tarafından yaptırılan kerpiç dükkânlar şehirde ticaretin canlanması amacıyla şahıslara satılıp ve kiraya verilirken devlet Cumhuriyet Caddesi çevresinde Vali Konağı, Belediye, Halkevi, Hükümet Konağı, Gümrük Müdürlüğü, Devlet Hastanesi, okulların yanı sıra İnhisar (Tekel) binası inşa etti.  Bina ustası olan rahmetli dayım Mecit Hoca (Balak) Tekel binasının 1940'lı yıllarda Artvin'den gelen ustalar tarafından kesme kumtaşı ile yapıldığını anlatmıştı. Tekel binasının alt kısmı 1945'de ortaokul düzeyinde eğitime başlayan Sanat Okulu olarak kullanıldı.

Tekel Müdürlüğü yarım asrı aşkın süre boyunca Van ve Hakkari merkez ve ilçelerine sigara, alkollü içki, çay, tuz pazarlama ve dağıtım hizmetini yürüttü.

Tekel İktisadi Devlet Teşekkülü olarak yeniden yapılandırılarak 1999'da Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'na (ÖİB) devredildi. Özelleştirme döneminde Valilikte görev yaptığım sırada Tekel binasının devralınarak Van Valililiği Kent Kütüphanesi ve Dokümantasyon Merkezi olarak değerlendirilmesi önerisinde bulundum ancak ilgilenen olmadığı için öneri gerçekleşmedi. Sonuçta ÖİB tarafından Tekel Başmüdürlüğü'nün 40'ı aşkın personeli farklı kurumlara dağıtılarak 2010 yılında kapısına kilit vuruldu. Değerli belgeleri çalındı. Tekel binası ve arsası 7 Nisan 2015 günü 11. 650.000- TL ile en yüksek teklifi veren Üçkardeşler Gıda Nakliyat Taahhüt İnşaat Sanayi ve Ticaret Limitet Şirketi'nin oldu. Satış iptal edilerek karmaşık bir süreç başladı.

Uzun yıllar sonuç çıkmadı tabi ki.

Aile büyüklerimizin, komşularımızın, dostlarımızın uzun yıllar görev yaptıkları, bizimde anılarımızın olduğu Tekel Müdürlüğü binasının kültür ve turizm amacıyla değerlendirilmesi için çok sayıda haber ve köşe yazılarıyla konuyu idarecilerin, siyasilerin ve bürokratların dikkatine sunduk.

2015'te "Van'a dair bir hayalim var" başlıklı yazımda Tekel için şöyle demiştim:

"Eski Tekel Binası'nın Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'ndan Van Valiliği'ne tahsisi sağlanarak binanın "Van Şehir Kütüphanesi ve Dokümantasyon Merkezi" olarak kullanılabileceğini geçmişte Valimiz Niyazi Tanılır Bey'e aktardım. Niyazi Bey merkez için samimi uğraşlar vermesine karşın proje gerçekleşmedi. Yıllar geçti bugüne geldik. Van Şehir Kütüphanesi ve Dokümantasyon Merkezi hayalim hala devam ediyor. Zorda olsa umudumu yitirmedim. Van şehrimizin hafızasının yazılı, görsel, işitsel eserler ile canlı tutulması, Vanlıların geçmişle bağ kurabilmelerine katkı sağlamak için şehrimizin böyle bir merkeze ihtiyacı olduğunu düşünüyorum. Onun için istiyorum. Şehrimizin tarihi, kültürü ile ilgili ödev yapmak isteyen ilkokul öğrencileri, araştırma yapmak isteyen akademisyenler, gazeteciler, belgeselciler yeterli kaynak bulamıyor. İnternet sitelerinde Van hakkında gezen birçoğu yanlış bilgi ve paylaşılan fotoğraflar kopyadan, tekrardan ibarettir. Söz konusu yanlışlara itiraz edecek bir kurum ve yetkili de yoktur. Gerçekleşmesini umut ettiğim Van Şehir Kütüphanesi ve Dokümantasyon Merkezi bu anlamda önemli bir eksikliği giderecektir. Onun için gereklidir diyorum…"

Bunlarla yetinmedik.

Gazetemizi ziyaret eden milletvekillerine, valilere yaptığımız sohbet sırasında Tekel binasıyla ilgili Vanlıların beklentilerini aktardık. Ayrıca Tekel konusunu çeşitli platformlarda gündeme taşıdık.

Vali ve Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Emin Bilmez'in gazetemizi ziyareti ve 6 Eylül 2019 günü Edremit Karayolları 11. Bölge Müdürlüğü sosyal teslislerinde düzenlediği basın toplantısında Tekel binasının kültürel amaçlarla değerlendirilmesi konusunu soru ile kendisine yönelttim.

Vali Bey, "Tarihi Tekel binasında inceleme başlattık. Arkadaşlar incelemelerini tamamladıktan sonra Tekel binasıyla ilgili kamuoyuna açıklama yapacağız" dedi. Bizde bu ifadeleri "Vali Bilmez tekel binasına sahip çıktı" başlığıyla haber yaptık.

Geçen hafta Tekel düğümü şimdilik çözüldü.

Vali Bilmez, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ve Dr. Betül Sayan Kaya ile yaptığı görüşme sonrası sosyal medya hesabından, "Değerli Vanlılar, sizlerle müjdeli bir haber daha paylaşmak istiyorum. Uzun zamandır gündemimizde olan eski Tekel binası, Kültür Evi olacak. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ve Dr. Betül Sayan Kaya Hanımefendiye Van halkı adına şükranlarımı sunuyorum" dedi.  

Bu arada bir düzeltme yapayım.

Bakan Albayrak'ın Tekel ile kurumsal ilgisini bilmeyen bazı kişiler, "Berat Albayrak'ın Tekel ile ne ilgisi var" diyerek bilgi kirliliği yarattı. Oysa Tekel binasının mülkiyeti Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olan Özelleştirme İdaresi'ne aittir. İdeolojik ön yargı insanı cahil ve kör edebiliyor.

Tekel binasının Van YYÜ'ye devredilmesi konusuna gelince.

Vali Bey, eski devlet hastanesi arsasının ardından kente kazandırdığı tarihi binanın doğru değerlendirilmesi için en uygun kuruma devrini veya işletmesini yapması gerekir. Aksi halde tüm emekler boşa gider. 

1- Belediyelere asla devredilmez. Çünkü bizim bölgemizde belediyeler gereğinden fazla siyasi kurum olduklarından binayı kültürel amaçla kullanmazlar. Hatta ranta feda etmeleri de mümkündür. 

2- Personeli, işletecek bütçesi olmayan İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'ne devredilmesi de mümkün değil.

3- Van Valiliği Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlığı (YİKOP)'nın binayı işletme görev ve imkanı yoktur.

En uygun kurum üniversitedir.

Neden Van YYÜ'dür?

BİR: Binayı amacı doğrultusunda değerlendirecek bütçesi, personeli, birikimi, kütüphanecisi, restore edecek sanat tarihçileri, mimarları, güvenlik görevlisi var.

İKİ:  Van Kent Kütüphanesi olarak değerlendirilmesi durumunda üniversite- kent arasında akademisyenlerin, araştırmacıların, Vanlıların ortak buluşma, kaynaşma merkezi olur.

ÜÇ:  Kültürel ve sanatsal etkinlikler, sergiler, söyleşiler, gösterimler, sunumlar, dinletiler burada yapılabilir. Van hakkında bilgi almak isteyen yerli yabancı turistler kütüphaneden yararlanabilir.

DÖRT: Üniversite kimseye muhtaç olmadan binanın ısınma, elektrik, bakım-onarım, teşrifat, işletme giderlerinin yanı sıra Van ile ilgili yeni eser alımını rahatlıkla karşılar.

BEŞ:  Tekel binası kalıcı olarak kurumsal güvenceye kavuşur.

Diyeceksiniz ki "Van YYÜ Rektörü Prof Dr. Hamdullah Şevli Tekel binasını ister mi?"

Soruyu Rektör Hamdullah Şevli'ye sordum.

Hamdullah Hoca, Van kültürü ve turizmi için üniversite olarak tarihi binayı en doğru ve yararlı şekilde değerlendirmeye hazır olduklarını, binayı işletecek imkanlarının olduğunu söyledi.

Tekel binasının geleceği ile ilgili son söz Vali Bilmez de.