Sıfırdan kurulan Van nerde?

Resmi rakamlara göre, 18 bin 373 kişinin hayatını kaybettiği 17 Ağustos 1999 Marmara depreminin ardından meclise sunulan yasa tasarısıyla deprem bölgelerinde hayatın mümkün olan en kısa şekilde normalleştirilmesini sağlamak amacıyla ek vergiler getirilmesi kararlaştırıldı. Tasarı 26 Kasım 1999'da TBMM'de kabul edildi.  Tasarının yasallaşmasından bu yana devletin tahsil ettiği deprem vergilerinin 72 milyar lirayı geçtiği açıklandı.

Deprem vergilerinin binaları yeniden güçlendirmek, amacıyla toplandığını ancak amacı dışında kullanıldığı eleştirilerini 2011 yılında yanıtlayan dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, toplanan vergilerin sağlık, eğitim, duble yollar, demiryolları için kullanıldığını söylemiş, bu uygulamayı, "Uluslararası vergi uygulamalarında da tek bir harcama için vergi toplanması mantığı doğru bulunmaz" diyerek savunmuştu.

Elazığ depreminden sonra "toplanan deprem vergilerinin nereye harcandığı" sorusu bir kez daha gündeme geldi. Muhalefet partileri soru ve eleştirilerini sürdürürken CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu da "Deprem vergileri nerede?" dedi.

AK Parti Genişletilmiş İl Başkanları Toplantısı'nda Kılıçdaroğlu'na sert tepki göstererek yanıt veren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Utanmadan soruyor, 'Deprem için topladığınız paraları nereye harcadınız?' Deprem için toplanan paralar yerine gittiği gibi biz milli bütçeden buralara çok ciddi harcamalar yaparak oraları ayağa kaldırdık. Van'da Edremit diye bir ilçe var, şu anda sorun, bilmez, İpekyolu'nu, bilmez. Buraların hepsini yeniden sıfırdan inşa ettik. Erciş öyle, sıfırdan inşa ettik. Van'ın genelini, bilmez. Suyu yoktu Van'ın, DSİ'yi seferber ettik. Çünkü o suyu getirme sorumluluğu kime aitti, Van Büyükşehir Belediyesine. Ama terör örgütüyle el ele olan bu belediye, ne yazık ki halkını susuz bırakmıştır. Biz DSİ ile oranın su sorununu çözdük. Şu andaki Van bizim o dev yatırımlarımızla, zaten göreve geldiğimizden bu yana son rakamı bilmiyorum ama nereden baksanız 27 katrilyonu buldu son rakam, fazlası var azı yok. Van'a bu denli yatırımlar yaptık. Toplu Konut İdaremiz, Gençlik Spor, buralarda çok ciddi yatırımlar yaptık, haberi yok. 'Nereye harcadınız?' diyor, git yerinde gör neler yaptığımızı" dedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mehmet Şimşek'in aksine deprem vergilerinin Van'a harcandığını söyledi.

23 Ekim ve 9 Kasım 2011'de 644 kişinin ölümü, 1966 kişinin yaralandığı 31 bin 870 konut, 8 bin 849 iş yeri ile 9 bin 602 ahırın ağır hasar, 18 bin 181 konut da orta hasar gördüğü, depremler ve 10 binden fazla artçı deprem meydana geldiği Van merkezinde depremlerden dolayı 2011 yılında 72 bin, 2013'te 46 bin, 2013'te ise 38 bin Vanlı göç etmiş, büyük bir kısmının geri dönmediği bu süreçte Hakkâri ve Şırnak kırsalı başta olmak üzere çevre il ve ilçelerden yoğun göç alarak demografik, sosyal, kültürel ve ekonomik yapısı bozulan Van'ın sıfırdan yapılıp yapılmadığına ve vergilerin Van'a harcanıp harcanmadığına bir bakalım.

Yapılanlar…

Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, hükümet üyeleri deprem anından itibaren Van'a akın etti.  Devlet kurum ve kuruluşları, hayırseverler, yardım kuruluşları etkin şekilde depremzedelerin yanında yer aldı. Yurt içinde ve yurt dışında maddi yardımlar toplandı.  Önce çadır kentler ardından 30 bin konteynır ev kuruldu. Esnaf ve sanatkârları desteklemek için 4 bin 500 işletmeye eski rakamla 250 trilyon lira faizsiz kredi kullandırıldı. KOSGEB tarafından 36 ay vadeli limitli işletme başına 100 bin lira Acil Destek Kredisi sağlandı. Biri 5 bin diğeri 950 yatak kapasiteli öğrenci yurdu yapıldı. Van'ın tamamında vergi uygulamaları bakımından "Mücbir Sebep Hali" ilan edildi. Hayırseverler tarafından 33 adet yeni okul yapıldı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi’ni yaklaşık 42,5 milyon liralık kaynak gönderildi.

Evi yıkılan hak sahiplerine Van merkez ve Erciş'te TOKİ tarafından brüt 99,5 metrekare, 2 yılı ödemesiz vade farkı olmaksızın 20 yıl geri ödemeli 18 bin konut yapılarak depremin birinci yılı olan 23 Ekim 2012 tarihinde teslim edildi.

Van'a gelen su isale hattına Gürpınar Mejingir kaynağından Edremit ilçesine kadar 33 kilometrelik yeni isale hattı döşenerek 3 ilçe, 2 belde ve 17 köyün 2045 yılına kadar içme suyu sorunu çözüldü. 

Bunların yanı sıra yapılan başka hizmetler de var.

Yapılmayanlar…

Depremlerde ağır hasar alarak yıkılan Van Atatürk Kültür Merkezi yapılmadı.

Deprem öncesi 3 hastanenin olduğu Van'ın en kalabalık merkez ilçesi İpekyolu'na bir devlet hastanesi yapılmadı.

Yıkılan Van İl Halk Kütüphanesinin yerine yeni kütüphane yapılmadı.

Deprem sonrası açıklanan yeni imar planı delik deşik edilerek uygulanmadı.

Valilik, Tuşba ve İpekyolu kaymakamlık hizmet binaları yapılmadı.

Yıkılan Van Atatürk Şehir Stadyumu ve yanında bulunan amatörlerin maç yaptığı, depremde çadır kent olarak kullanılan yeşil saha yapılmadı.

Birilerinin algı yaratmaya çalıştığı gibi TOKİ afet konutları asla bedava verilmedi. Taksitleri ödenmektedir.

TOKİ konutlarında her iki etap arasına cemaati olmayan cami yapılırken 5 bin konut sakini için bir sağlık ocağı, sosyal yaşam merkezi yapılmadı.

Çevre yolu, yeni yollar ve bulvarlar, semt sahaları, spor salonları yapılmadı.

Van ve Erciş'te bekleyen kentsel dönüşümler bir türlü başlatılamadı.

Doktor, sağlık personeli, öğretmen eksikliği giderilemedi.

Vergi borcu altında ezilen ve ekonomik krizle sorunları daha büyüyen esnafların beklediği vergi terkini yapılmadı.

Elazığ'da olduğu gibi Van'da deprem sonrası evi yıkılan hak sahiplerine, köylerde yıkılan evler için 16 bin lira, ağır hasarlı ve yıkılacak evler için 30 bin lira, acil kira ödeneği olarak da 11 bin lira olmak üzere toplam 41 bin lira ödenmedi.

Yazılacak daha çok şey var ama yerimiz sınırlı.

Sonuç olarak.

Depremler sonrası Van'da yapılan hizmetler de oldu ısrarla yapılmayanlar da. Van'da zaten kimse hiçbir şey yapılmadı demiyor, diyemez de. Ama yalnızca yapılanlar üzerinden 'Van'ı sıfırdan yaptık, yeni bir Van kurduk' demek iddialı, abartılı ifadedir. Bunu göz göre göre kabul etmek, "evet doğrudur" demek mümkün değil.

Devletini, vatanını seven, ideolojik hiçbir takıntısı olmayan Vanlılar diyor ki;

Keşke 2011'in yıkıcı depremleri yaşanmasaydı; can kayıpları olmasaydı; Van halkı geri dönememek üzere memleketinden göç etmeseydi; deprem vergisi de Van'a fatura edilerek yapılanlar başa kalkılmasaydı.

Lütfen...

Deprem sonrası ağır psikolojik travmalara maruz kalan, maddi ve manevi mağduriyetler yaşamaya devam eden Vanlıları incitmeyin, kırmayın.