Seçim ve yeni sistem
İkram Kali
1946 yılında çok partili siyasi yaşama geçen ülkemizde ilk defa cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinin bir arada yapılacağı 24 Haziran seçim yarışında siyasi tansiyon yükseliyor. Meydanlara inen liderlerin ateşli konuşmalarıyla birlikte siyasi hava iyiden iyiye ısınmaya başladı. Diğer taraftan vatandaşlar İttifak yapılarak gidilen seçimi ve yeni sistemi kavramaya çalışıyor. Bizde değerli okurlarımızı bu konuda özetle bilgilendirmeye çalışalım.
Cumhurbaşkanlığı seçimi.
Bilindiği gibi 24 Haziran 2018 Pazar günü birlikte yapılacak olan Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekili Seçiminde, Recep Tayyip Erdoğan, Muharrem İnce ve Selahattin Demirtaş, partilerinin grup kararıyla; Meral Akşener, Temel Karamollaoğlu ve Doğu Perinçek 100 bin imza ile aday oldu. Önceki gün YSK tarafından cumhurbaşkanı adaylarının birleşik oy pusulasındaki yerlerinin belirlenmesi için kura çekimi yapıldı. Kura sonucunda CHP adayı Muharrem İnce 1. sırada, İYİ Parti adayı Meral Akşener 2.sırada, AK Parti adayı Recep Tayyip Erdoğan 3. sırada, HDP adayı Selahattin Demirtaş 4. sırada, SP adayı Temel Karamollaoğlu 5.sırada, Vatan Partisi adayı Doğu Perinçek 6. sırada yer aldı.
Yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü olan 8 Temmuz 2018'de ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.
Gelelim milletvekilliği seçimine.
İttifak yapan partiler, oy pusulasında, ittifak unvanları altında yan yana yer alacak. Partilerin logoları, isimleri, genel başkanlarının adları ile partiler için ayrılan her sütunun altında, milletvekili adaylarının isimleri de belirtilecek. Seçmenler, cumhurbaşkanına ve milletvekillerine yönelik tercihte bulundukları iki ayrı oy pusulasını aynı zarfa koyarak sandığa attıktan sonra oy verme işlemini tamamlamış olacaklar.
İttifakta yer alan partilere verilen oylar tek tek sayılacak ancak ittifak kutusu içinde yer alacak her hangi bir 'EVET'mührü de ittifaka ortak oy olarak yazılacak ve çoğunluğa göre dağıtılacak.
Cumhur İttifakı'nda (AK Parti, MHP, BBP) yer alan partilere verilen oylar kendi hanelerine, Millet İttifakın'da (CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, DP ) yer alan partilerin oyları kendi hanelerine yazılacak. Aynı anda iki partiye oy verilmesi durumunda, oy geçersiz sayılmayacak ve tek bir oy olarak sayılacak. Örneğin X Parti'ye 200 bin oy verildi, Y'ye ise 50 bin oy verildi. İki partiye aynı anda verilen oyların toplamı da 50 bin. Bu durumda; 50 bin ittifak oyu, partilerin oylarına oranla dağıtılacak. Bu formüle göre; 200 bin oy alan X Parti'ye, ortak oylardan 40 bin oy düşecek, 50 bin oy alan Y'ye ise 10 bin oy düşecek. Bu durumda X Parti'nin oyu 240 bin olacak, Y'nin ise 60 bin oyu olacak.
Aynı ittifak içerisinde yer alan siyasi partilerin bir seçim çevresinde almış oldukları geçerli oyun hesaplanma usulü belirlenmektedir. Buna göre ittifak yapan siyasi partilerin geçerli oyu, ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin tek başına aldıkları oy sayısına ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilecek.
İttifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamının yüzde 10'u geçmesi halinde, bu siyasi partilerin her biri barajı geçmiş sayılacak. Seçim ittifakı yapılması halinde, yüzde 10'luk barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı esas alınacak, bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmayacak. İttifakın elde edeceği milletvekili sayısının hesaplanmasında ise ittifak yapan siyasi partilerin toplam oyu esas alınacak. İttifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı, ittifak yapan siyasi partiler arasında her birinin aldığı geçerli oy sayısı esas alınarak paylaştırılacak.
Ya herro ya merro
Erken genel seçim tam anlamıyla hem de seçmenlerin tercihiyle milat olacak. Cumhur ittifakı kazanırsa Türkiye'nin parlamenter rejimi son bularak Başkanlık sistemi gelecek. Millet İttifakı kazanırsa parlamenter sisteme geri dönülecek. Seçmen ya başkanlık ya parlamenter sistem diyecek. Van'da yaygın olan deyimle ya herrro ya merro...
Neler değişecek?
Bundan sonra TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimleri 4 yıl yerine, 5 yılda bir aynı gün yapılacak. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiği kesilmeyecek. Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunda adaylardan biri yüzde 50'nin üzerinde oy alırsa Başkan seçilecek. Başkan yetkileri olan Cumhurbaşkanı " devlet başkanı" sıfatı ile Türkiye Cumhuriyetini ve Türk milletinin birliğini temsil edecek; anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin edecek. Başkan Meclis dışından 26 bakan atayarak, kabinesini kendisi oluşturacak. Bakanlar Milletvekili olmayacak. Bakanlar yeni parlamentoda bulunmayacak. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erecek. Yeni sistemde Başbakan da bulunmayacak. Cumhurbaşkanının en az 2 yardımcısı olacak.
Milletvekilleri ne yapacak?
Yeni dönemde Meclis'te 600 milletvekili olacağı için, 360 milletvekili ile üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. TBMM, "meclis araştırması", "genel görüşme", "meclis soruşturması" ve "yazılı soru" yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanacak, ancak "gensoru" denetleme yetkisinden çıkarılacak Meclis'in etkinliği azalacak. Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde yasama ile yürütme tamamıyla ayrılacak. İktidar / muhalefet, bütün milletvekilleri kanun yapıcı olacak. Kanun artık hükümet tasarısı olarak gelmeyecek. Kanunlar milletvekili teklifi ile geçecek. Her milletvekilinin kanun teklifi görüşülebilecek. Örneğin Van Milletvekili Van Gölü Koruma Kanunu teklifi verebilecek ve bu teklif görüşülecek.
Bir dakika…
Milletvekili aday adaylarının yeni sitemle ilgili bilgileri var mı?
Ben bilgilerinin olduğu kanısında değilim.
