İkram Kali

Kurtuluştan kuruluşa

İkram Kali

Tarih yalan söylemez.

1914 Balkan savaşı sonrası Osmanlı Hükümetinin yaşadığı güçlükleri fırsat bilen Ermeni komiteleri "Doğu Vilayetleri Reformu" sorununu yeniden gündeme getirdi.

 Ağustos 1914 I.Dünya Savaşı başladı.  Osmanlı Devletinin itilaf devletlerine karşı Almanya'nın yanında savaşa girmesi, Ermeni komitecileri tarafından amaçlanan bağımsız Ermenistan'ın kurulabilmesi için büyük bir fırsat olarak görüldü.

3 Kasım 1914 Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.

1 Aralık 1914 Van Valisi Cevdet Bey,  Van'daki Ermeni ileri gelenleriyle bir görüşme yaparak; Osmanlı sınırları içinde Ermeniler ve Müslümanlar arasında meydana gelecek olayların bütün Müslümanların yani sıra Ermenileri etkileyebileceği ikazında bulundu.

22 Aralık 1914 Sarıkamış Harekatı başladı. Kış şartlarına hazır olmayan onbinlerce asker Allahüekber Dağlarında donarak şehit oldu.

19 Şubat 1915 Çanakkale Savaşları başladı.

18 Mart 1915 Çanakkale kıyılarına çıkartma yapan müttefik ordularına karşı Mustafa Kemal komutasındaki Osmanlı direnişi zaferle sonuçlandı.

7 Nisan 1915’ten itibaren çevreden gelenlerin katılımıyla sayıları 10 bini geçen Ermeni çeteleri Van'ı kuşattı.

15 Nisan 1915 Çanakkale Savaşı sürerken Ermeniler II. Van İsyanını başlattı.

17 Mayıs 1915 Van Valisi Cevdet Bey Ermeni isyan ve katliamları üzerine Vanlıların şehirden göç etmeleri gerektiğini ilan etti.

20 Mayıs 1915 Ermeni çetelerinin destekleriyle Rus orduları tarafından Van işgal edildi.

9 Ocak 1916 Mustafa Kemal  Paşa önderliğindeki Türk Ordusu tüm cephelerde savaşları kazandı.

2 Nisan 1918 Van düşman işgalinden kurtuldu. İşgal ve katliamlarda 30 bin Vanlı hayatını kaybetti.

4 Aralık 1918 İstanbul'da "Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti" kuruldu.

19 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Atatürk Samsun' a çıktı.  Samsun'a çıktığında ülkenin genel durumu ve azınlıklar meselesiyle ilgili Nutuk'ta şunları söyledi: "Memleketin her tarafından Hıristiyan azınlıklar, gizli veya açıktan açığa, kendi özel emel ve maksatlarını gerçekleştirmeye, devleti bir an önce çökertmeye çalışıyorlar."

1920 Vanlı muhacirler yokluklar içinde memleketlerine yavaş yavaş geri dönerken  yeni  Van'ın kuruluş çalışmaları başladı.

28 Mayıs 1920 Taşnak Ermeni Hükümeti Türkiye'nin doğu illerini ilhak edeceğine dair bildiri yayınladı.

1 Kasım 1922 Mustafa Kemal Paşa TBMM'de konuşmasında, "Millet mukadderatını doğrudan doğruya, eline aldı ve milli saltanat ve hakimiyetin bir şahısta değil, bütün fertleri tarafından seçilmiş vekillerden oluşan bir Meclis-i Ali'de temsil etti. İşte o meclis, Meclis-i Ali'nizdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'dir. Milletin saltanat ve hâkimiyet makamı yalnız ve ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi'dir" dedi.

24 Temmuz 1923 Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu anlaşması olarak kabul edilen Lozan antlaşması imzalandı.

29 Ekim 1923 Cumhuriyet ilan edildi, Mustafa Kemal Atatürk ilk cumhurbaşkanı seçildi

29 Ekim 1923 yakılıp yıkılarak 3 yıl işgal altında kalan ve kasabaya dönüşen Van  İl ilan edildi.

Atatürk Cumhuriyetin en büyük yatırımını Doğu ve Güney Doğu Anadolu'ya yapma kararı aldı. Kalkınmanın öncelikle az gelişmiş bölgelerden, kırsaldan Doğu'dan başlamasına önem verdi. Bu çerçevede Atatürk 1930'lu yıllarda Van'da bir üniversite kurulmasını ve Van'ın her bakımdan kalkındırılmasını istedi. 1933 yılında Türkiye'de İstanbul'da daha yeni açılmış bir tek üniversite varken (İstanbul Üniversitesi), Atatürk, Ankara'da ve Van'da da birer üniversite kurulması talimatını verdi.

Atatürk 1 Kasım 1937 tarihli Meclis açış konuşmasında Van ile ilgili olarak şunları söyledi:

"Ülkeyi şimdilik üç büyük kültür bölgesi olarak düşünüp, Batı bölgesi için İstanbul Üniversitesi'nde başlamış olan düzeltim programını daha kökten bir biçimde uygulayarak Cumhuriyete gerçekten çağdaş bir üniversite kazandırmak; merkez bölgesi için Ankara Üniversitesi'ni az zamanda kurmak ve Doğu bölgesi için Van gölü kıyılarının en güzel bir yerinde, her bölümünden, ilkokullarından üniversitesine varıncaya değin çağdaş bir kültür kenti yaratmak yolunda şimdiden çalışılmaya girişilmelidir."

Atatürk  Türkiye'yi üç kültür bölgesi olarak  düşündü. Bu üç  bölge batıda İstanbul, içte Ankara, doğuda ise Van oldu. Atatürk için Ankara İstanbul ne ise Van da  aynıydı. Ankara ve İstanbul'a yapılacak yatırımlar, hatta daha fazlasının Van'a yapılmasını istedi.

Vakitsiz  ölümü sonrası Atatürk'ün talimatları rafa kaldırılınca, Van sahipsiz kalarak  gelişmesi bir anlamda  kaderi değişti.

Bugün 29 Ekim 1923'te Mustafa Kemal Atatürk'ün "Hâkimiyet kayıtsız ve şartsız milletindir" esasına dayanarak ilan ettiği Cumhuriyetimizin 95. yılındayız.

Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygıyla, rahmetle anıyoruz

Vanlılar için dini ve milli bayramlar anlamlı ve önemlidir.  Van'ın kurtuluşunu simgeleyen 2 Nisan Kurtuluş Bayramı ve Cumhuriyetimizin kuruluşunu simgeleyen 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Vanlılar için çok başka anlam ve değer içerir.

Özetlersek…

2 Nisan kurtuluş, 29 Ekim kuruluştur.

Cumhuriyet Bayramınız Kutlu Olsun.

Yazarın Diğer Yazıları