Kimin umurunda!
İkram Kali
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nde (Van YYÜ) okuyan öğrenciler ile yüksek lisans ve doktora yapan öğrenciler zaman zaman Van ile ilgili araştırma yapıyorlar. Bazen kurumlara kuruluşlara bazen de Van arşivi ve bilgisi olan Vanlılara başvuruyorlar.
Kurum kuruluşlarımızda ve ailelerde anı yazmak, arşiv tutmak, belge ve fotoğraf saklamak gibi bir gelenek olmadığı için araştırmacılar aradıkları bilgi ve belgeye ulaşmakta ciddi sıkıntı çekiyorlar.
Hocalarının yönlendirmesiyle Van YYÜ'den öğrenciler sık sık gazetemize gelirler. Elimizdeki fotoğraf, belge ve dağarcığımızdaki bilgileri kısıtlamaya gitmeden, kıskançlık hastalığına tutulmadan paylaşırız. Bazen de Van'ın yakın tarihini bilen hayattaki değerli Vanlı büyüklerimize kendilerini yönlendiririz.
Van YYÜ Mimarlık Fakültesi'nde iki öğrenci yanıma geldi. Cumhuriyet Caddesi üzerindeki Van Belediyesi'nin ilk binası ile ilgili araştırma yaptıklarını, bilgi ve belgeye ihtiyaç duyduklarını söylediler. Elimizdeki belgeleri paylaşmadan önce çay içerek sohbet ettik.
Kentimizin mimarisi, tarihi, kültürü, ekonomisi, eğitimi, tarım ve hayvancılığı, demografik yapısını ele alan gelecek kuşaklara miras ve kaynak olarak aktarmayı amaçlayan bu tür akademik çalışmaları önemsediğimi ve kendilerine destek olmaktan da mutluluk duyduğumu belirttim. Bugüne kadar gelen onlarca öğrenci ve araştırmacıyı geri çevirmediğim gibi başka kaynaklara da yönlendirildiğimi söyledim.
Van eski belediye binasının şirin bir yapıya sahip olduğunu, caddeden yüksek bir yerde bulunduğunu, 2 Nisan Van'ın Kurtuluş Bayramı ve diğer milli bayram törenlerinin belediye önünde yapıldığını söyledim. Basamaklarla belediye binasına çıkıldığını, çıkarken basamakların sağ ve sol tarafında mozaik trabzan bulunduğunu çocukluğumuzda bu trabzanlardan keyifle çok kaydığımızı anlattım.
Sohbetimiz sırasında Büyükşehir Belediyesi'ne müracaat edip etmediklerini sordum. Hakkârili olduğunu belirten kız öğrenci Büyükşehir Belediyesi'ne gittiğini ve başından geçenler ile ilgili şunları söyledi: "Eski belediye binasıyla ilgili bilgi ve belge almak üzere belediyeye gittik. Kapıdan girişte görevli bizi bir yere yönlendirdi. Gittiğimiz yer başka yere gönderdi. Yönlendirilen odaya girdik. Görevlinin masasının arkasındaki duvarda Van ile ilgisi olmayan başka bir ile ait asılı fotoğraf hemen dikkati mi çekti. Doğrusu çok şaşırdım. Van'ın belediyesinde başka bir ilin resminin asılı olmasını belediye ile kent arasındaki kopukluk olarak değerlendirerek yadırgadım. Görevliye arşivinizde Van Belediyesi'nin eski fotoğraflarından, belgelerinden yararlanmak istediğimi anlattım. Belediyede Van ile ilgili arşivlerinin olmadığını söyleyen görevli, ellerinde yeni eski fotoğraf bulunmadığını dolayısıyla yardımcı olamayacaklarını belirtti. Bizde bir asırlık geçmişi olan belediyeden eli boş döndük."
Öğrencinin anlattıklarını bildiğim için şaşırmadım. Van'da diğer kamu kurum kuruluşlarında, Yüzüncü Yıl Üniversitesinde meslek odalarında da durumun aynı olduğunu anlatarak yaşadıkları karşısında şaşırmamalarını söyledim.
Van'da toplumsal hafıza olmadığı gibi kurumsal hafıza/arşiv de yoktur.
İdarecilerin arşivlemeye değer vermediğini, bazı kurumlarda arşivde bulunan belgelerin gerektiği gibi korunamadığını da anlattım. Bu duyarsızlığın kimsenin umurunda olmadığını ifade ederek öğrencileri yolcu ettim.
Büyükşehir Belediyesi'nin tarihi yanında deprem, yangın, tören, hizmetler gibi kentimizin toplumsal ve sosyal hayat ile ilgili belge, fotoğraflarının belediyede bulunmaması eksilikten öteye ayıptır, büyük bir kusurdur. Bu durum belediyenin kurumsal yönetim anlayışını yansıtan küçük bir örnektir.
İnsanın aklı almıyor.
Belediye de arşiv nasıl bulunmaz. Gereksiz saçma sapan işlere, etkinliklere su gibi para harcayan anlayış arşiv çalışması yapamaz mı? Bilgi ve iletişim çağında kurumsal hafıza için bunu yapmak çok mu zordur. Ama yapmazlar çünkü umurlarında değil. Zaten işi bilen birkaç kişi var.
31 Mart 2019 sonrası belediyelerde yeni başkan ve yönetim iş başına gelecek. Gelecek yönetimler arşiv çalışması yapar mı dersiniz. Yapacaklarına inanmıyorum. Zira herkes kişisel kazanım, günü gün yandaşı memnun etme peşinde.
İçişleri Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kentler için bir iyilik yapabilir.
İki bakanlık ortak bir genelge yayınlayarak üniversitelerde, kurumlarda, belediyelerde, meslek kuruluşlarında rutin resmi yazışmalar dışında kurum ve kentle ilgili fotoğraf ve belgelerin toplanacağı data-arşiv (veri) çalışmasını zorunlu hale getirebilir Yeter ki istensin.
