Geri almanın zamanı geldi

Urartu, Selçuklu, Osmanlı ve diğer medeniyetlere ev sahipliği yapan, medeniyetlerin izleri ve eserlerini bünyesinde barındıran kültür ve turizm kenti Van, yapımı 7 yıldır tamamlanmaya çalışılan, ancak açılmadan eskiyen yüz tutan yeni müzenin açılışını bekliyor.

Yazık edildi, yanlış yapıldı!

Birinci derece sit alanında tarihi çevreyle uyumsuz mimari projeyle yapılan, demir ve cam yığınından oluşan, adeta hangara benzeyen ve birçok sorunu olan yeni müze ile ilgili eleştirilerimi önceki yazılarımda ifade etmiştim. Yeni müzenin yaşadığı tüm sorunlar ve günahlar yetki, karar ve imza sahibi olanlara aittir.

Müzeye 'Van Urartu ve Medeniyetler Müzesi' adı verilmesi bekleniyor. Müzede canlandırma çalışmaları, sergilenecek eserlerin yerlerine yerleştirilmesi devam ediyor. Nasıl bir müzenin ortaya çıkacağını açıldığında göreceğiz.

 Mütevazı ama mimari ve ruhu olan eski müzenin depolarında sergilenmeyi bekleyen 50 bine yakın eser bulunduğunu,  bunların ancak yüzde bir kadarının sergilendiğini dolayısıyla yeni bir müzeye ihtiyaç olduğunu yetkililer açıklamıştı.  Müze yapıldı ama depodaki eserlerin büyük bir bölümünün yeni müzede sergilenmesini kimse beklemesin.  Açılışı yılan hikâyesine dönen Urartu ve Medeniyetler Müzesi’nde en iyimser tahminle eserlerin yüzde 8-10'unun sergilenebileceği belirtiliyor. Yüzde 90 eser depolarda beklemeye devam edecek.

Ne yapılmalı?

Bu konuda iki çalışma yapılabilir.

Birincisi, farklı eserlerin sergilendiği birkaç yeni müze daha açılarak Van müzeler kenti yapılabilir.

İkincisi, yurt dışına kaçırılan eserler ile el yazmaları Van müzesine geri kazandırılabilir.

Bunları yapmak zor değil.

Yeter ki istenilsin.

Eserlerimizi yağmalamışlar

Bilindiği gibi 1915'te Ruslar Van'ı Ermeni çetelerin öncülüğünde acılar ve gözyaşları içinde işgal ediyor.  Rus Arkeoloji Derneği, Toprakkale'de kazı yapmak üzere N. Y. Marr başkanlığında hemen bir ekip görevlendiriyor. Kazı heyeti Toprakkale'den çıkarılan eserleri Rusya'ya kaçırıyor.

Çalma- çırpma Ruslarla sınırlı değil.

Van'da ilk arkeolojik araştırmaları yapan Alman Shuls çivi yazıtlarının kopyalarını alıyor ve Fransa'ya gönderiyor. Tarihi eser kaçakçısı olan Devgans de, Toprakkale'deki Urartu merkezinden götürdüğü 15 ile 30 santimetre arasında, hadım ağası heykelcikleri, mitolojik yaratıklardan oluşan taht parçasına ait eserleri çalarak British Museum'e satıyor.  Başka bir Alman ekibi 1890'lı yıllarda Van'a gelerek Toprakkale'de kazılar gerçekleştiriyor, buldukları eserleri Berlin Önasya Arkeoloji müzesine götürüyor.

Bilindiği gibi 24 Kasım 2015 tarihinde Rusya Federasyonu Hava Kuvvetleri'ne ait Sukhoi Su-24M tipi uçak sınır ihlali gerçekleştirmesinden dolayı Türk Hava Kuvvetleri tarafından düşürüldü. Bu olaydan sonra Türkiye- Rusya arasında göreceli olarak yakınlaşma başladı.

Devlet başkanları ve yetkililer düzeyinde siyasi, ekonomik konular nerdeyse her gün görüşülüyor. Türk tarafı görüşmelerin birinde Urartuların ikinci başkenti olan Toprakkale'den çalınarak Rusya'ya götürülen eserleri gündeme getirerek geri isteyebilir.

Eserlerimizi geri alma girişimleri Rusya ile sınırlı kalmamalı.

Çalınan, defineciler ve kaçak kazı yapanlar tarafından yurt dışına kaçırılan 290'na yakın tarihi eser  Rusya'nın yanı sıra Amerika, İsrail, İngiltere, Fransa,  İtalya, Ermenistan ve bazı Avrupa ülkelerindeki müzelerde sergileniyor. Geri alınması için girişim başlatılmalıdır.  Zira bize ait olan eserlerin Van müzesinde sergilenmesi gerekir.

 Van ekonomik olarak turizmle, turizm müzeler ile müzeler de sahip oldukları eserlerle önem ve değer kazanır.

Şamran Kanalı ve Atatürk

Doğu Anadolu Bölgesi'ni özelde Van'ı, İstanbul Ankara gibi çok önemseyen Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Urartu döneminde yapılan Van'a yaklaşık 50 km. öteden su taşıyan günümüzde işlevini sürdüren su mühendisliğinin görkem ve teknolojik eseri Şamran Kanalı'nın restorasyonu için 1935'te bütçeden ödenek ayrılması talimatı veriyor.

Dünde bugünde Van hep değerini  korumuştur. Önemli olan bu büyük değerin farkına vararak sahip çıkmaktır.