Gerçekten donuyordu
İkram Kali
Van.. 1915 Ocak.. Kış...
1’nci Dünya Harbi’nin ilk ayları...
Balkan Harbi’nden henüz kurtulduğumuz, yaralarımızı sarıp ülkemizi feraha çıkartmaya çalıştığımız barış günleridir.
Van'daki Ermeni çeteleri ayaklanma hazırlıklarındalar. Askeri birlikler Dilman/Hoy cephesinde Ruslarla çarpışıyor. Cephanesi tükenen birlikler Van’dan destek ister. Lakin eli silah tutan Vanlılar cephelerde vatan savunmasındalar. Van’da yaşlı, kadın, çocuk, az sayıda asker ve sivil görevli var. Bunlarda Taşnak çetelerine karşı kenti müdafaa etmekteler. Mühimmat taşıma görevi yaşları 12-17 arasında değişen okul çağındaki 120 isimsiz Vanlı kahraman çocuklara düşer. Gönüllü çocuklar, sırtlandıkları cephaneyi uzun ve yorucu yolculuktan sonra Hoy cephesinde birliğe teslim ederek Van’a doğru yola koyulurlar. Geri dönüş yolunda dondurucu soğuk ve tipiye tutulan kahraman çocuklardan 80’i şehit düşerek karlı dağlara kahramanlık destanı yazarlar.
Hikmet Ilgaz tarafından kaleme alınan Şark Yıldız romanında ve farklı kaynaklarda geçen Vanlı 120 kahraman çocukların destansı hikâyesinin '120' ismiyle beyaz perdeye aktarılmak üzere Karabük Safranbolu’da film çekimlere başladığını Ekim 2007’de yazılı basından öğrendim.
Filmin yönetmeni, senaryo yazarı, yapımcısı ve müziklerini besteleyen, “Kara Tren” türküsü ile büyük övgüler alan Özhan Eren ve yönetmen Murat Saraçoğlu’na Vanlılar adına teşekkür ve sitem dolu bir mektup gönderdim.
Basınla paylaştığım mektupta mutluluğumuzun yanı sıra Van ile ilgili filmin Van’da çekilmemesinden duyduğumuz üzüntüyü dile getirdim.
Daha sonra telefonla konuştuğum Özhan Eren, tarihi olayın geçtiği geleneksel Van evleri ile sıralı sokakları Van'da bulamadıkları için eski Van ile yakın benzerlik gösteren Safranbolu’da filmi güzel çekmek zorunda kaldıklarını belirtti. Ancak kurumların ve Vanlıların destek olması durumunda 120 filminin en etkileyici karelerini oluşturan geri dönüş ve donma sahnelerini Van’da çekebileceklerini belirtti. Bende Van'da çekimlerin yapılması durumunda her türlü desteği sağlayacağımız sözünü vererek ekiplerini Van'a davet ettim.
Bu gelişeme sonrası 23. Dönem Milletvekili Kayhan Türkmenoğlu’nu arayarak 120 filminden, filmin Van için öneminden söz ederek Safranbolu’da çekim yapan ekibin ziyaret edilerek filme destek olmalarının yararlı olacağını belirttim. Kayhan Bey beraberindeki bir grup Vanlı hemşehrimizle birilikte Safranbolu’ya giderek film ekibine, oyunculara moral ve destek vererek tatlı ikramıyla teşekkür edip 120 filmine sahip çıktı. Aynı zamanda Van Valisi Özdemir Çakacak’ı arayarak filmin Van çekimlerine her türlü desteğin verilmesini istedi.
Bir süre sonra filimin yapım koordinatörü Güven Kaprol ön hazırlıklar için Van’a geldi. Kısa sürede dost olduğumuz Güven Kaprol ile birlikte kar, tipi sahnelerinin çekimlerinin yapılabileceği uygun olabilecek tüm mekânları gezdik. Araştırmamız sonunda Edremit eski TOKİ yanı, Kurubaş sırtları ve Van Kalesi güneyinde yer alan eski Van şehri çekim için uygun bulundu.
120 film ekibi Van’da
Çabalar hızla sonuç verince Özge Özberk, Cansel Elçin, Emin Olcay ve Burak Sergen gibi ünlü sinema sanatçılarının yer aldığı '120' filminin kalabalık sanatçı ve teknik ekibi Van’a gelerek karargâh kurdu. Sıra filimde rol alacak çocukların bulunmasına gelmişti. Onları da yakın dostlarımızın, arkadaşlarımızın, değerli hemşehrilerimizin ve bazı okulların gönüllü öğrencilerin katılımıyla oluşturduk. Çok sıkıştığımız yerde ailemizden, akrabamızdan, komşumuzdan ve nazımızın geçtiği ailelerden ve çocuklarından yararlanarak verdiğimiz sözün gereğini yaptık. Soğuk aralık ayının karanlığında sabah araçlarla film setine gelerek sahnelerde yer alan Vanlı gençler, çocuklar ve aileler akşam karanlığında yine soğukta evlerine döndüler.
Van’’da film sektörü oluştu
Savaş döneminde yaşanan dramı anlatan 120 filminin çekimleri için at, giysi, çeşitli araç gereç ve yiyecek ihtiyacı Van’da kısa süreli olsa da film ekonomisi oluşturdu.
Van tarihi açısından büyük değeri olan filmin çekimleri sırasında Van Belediye Başkanı Burhan Yenigün araç gereç, Kurtuluş parkı, eski Van şehri gibi bazı mekânları hazırlayarak filme destek oldu. Çekimleri yakından izlemek üzere akın eden Vanlılar büyük kalabalıklar oluştururken kar ve tipi sahnelerinin eski Van şehrinde çekileceği güne sıra geldiğinde günler önce lapa lapa kar yağan Van’a inatla o günlerde kar yağmadı. Film setini ziyaret eden Vali Özdemir Çakacak’ın talimatlarıyla İl Özel İdare Müdürcülüğü kamyonlarının Çaldıran ilçemizden 140 ton kar taşıması kara toprağı örtmeye yetmeyince bazı yerlere tuz serilerek beyaz görüntü sağlandı.
Vanlılar artist oldu
Çeşitli yaş gruplarından oluşan erkek ve kadınların Vanlılık ruhuyla karşılıksız olarak rol alarak destek olduğu film çekimleri sırasında unutulmaz anlarda yaşandı. Bir ara hiç kimse Ermeni Taşnak çetesi olmak istemeyince Ermeni Taşnak çetelerini canlandıracak gençlerin bulunmasında bir süre sorun yaşandı.
Filimde rol alanlara “ artist” yakıştırmaları ağızlardan düşmedi.
Felaketi hep hatırlarım
Van ile ilgili danışmalık yaptığım 120 filminin gözyaşlarına neden olanı çocukların donma sahnesinin çekimlerinde az daha Vanlı bir çocuğumuzun ayağını donma felaketiyle kaybediyorduk.
Edremit TOKi sırtlarında ayaza dönüşen soğuğun bedenleri titrettiği akşam saatinde çocukların Van’a geri dönüş ve donma sahneleri çekiliyordu. Vanlı 120 kahraman çocuklar arasında bulunan Anıl Demiroğlu (Namık Demiroğlu’nun oğlu) rol gereği donan çıplak ayağıyla sırtta taşınıyordu. Çekim sonrası Anıl, ayağının uyuştuğunu söyleyince sette büyük bir panik yaşandı. Ambülânsla Yüksek İhtisas Hastanesi Acil servisine kaldırdığımız Anıl için doktorlar “geç kalınsaydı kahramanımızın ayağını kaybedebilirdik” demişlerdi. Yaşanan bu olay Vanlı 120 kahraman çocukların fedakârlıklarını, anlatmaya yetmişti. Ocak, Şubat ayları geldiğinde Vanlı 120 Kahraman Çocukları ve Anıl’ın yaşadığı felaketi hep hatırlarım.
Vatanı için canını veren, Vanlı çocuklar fedakârlıklarıyla adlarını 120 isimsiz kahramanlar olarak tarihe yazdırmıştır. Ruhları şad olsun.
