Bizim İller...
İkram Kali
Geçen gün arşivimi düzenlerken Vanlı Üniversite öğrencilerinin İstanbul’da çıkartmış olduğu gazete ve dergiler elime geçti. Heyecanla “Bizim İller” gazetesini yıllar sonra bir kez daha okuduğumda kıymetli bilgilerle karşılaştım.
Şöyle ki;
1940’lı ve 1960’lı yıllarda İstanbul ve Ankara’da yüksek öğrenim gören Vanlı öğrencilerin, eğitim hayatları davam ederken memleketlerinden, kültürlerinden özellikle hemşehri dayanışmasından hiçbir zaman kopmadıklarını gördüm.
Vanlı iş insanlarının, bürokratların desteklediği Van öğrenci dernekleri ve yurtlarında bir araya gelen Vanlı öğrenciler ekonomik açıdan zorluk yaşayan arkadaşları için büyük dayanışma içerisine girmişler. Van’ın kültürünü tanıtmak, gurbette yaşayan öğrencilere burs sağlamak amacıyla, kültür sanat etkinlikleri, geceler düzenlemişler, gazete ve dergiler çıkarmışlar. Bunlardan bazıları; Püçülük, Bizim İller, Dünyada Van’dır.
İstanbul Van Öğrenci Derneği öğrencilerinin 54 yıl önce çıkardığı 4 sayfadan oluşan, 1 Nisan 1966 tarihli “Bizim İller” gazetesinin her satırını geçmişe yolculuk yaparak inceledim.
Vanlı öğrencilerin emekle hazırlayarak her yıl 1 Nisan günü düzenli olarak çıkardıkları ve İki Nisan Kurtuluş gecelerinde dağıttıkları Bizim İller gazetesinin 19’uncu sayısının içeriğini sizlerle de paylaşmak istiyorum.
Gazetenin 19’uncu sayısı Necdet Oğuzer ve Halil Zor tarafından hazırlanmış. Dizgi ve baskısı İstanbul Üniversitesi Fakülteler Matbaası’nda yapılmış. Saman kağıda, siyah beyaz basılan gazetenin ön sayfasında Van Gölü ve Van Kedisi’nden oluşan logo var. Bizim İller isminin altında Dünyada Van Ahrette İman atasözümüz ve ünlü Van türküsünden “Bizim iller/ Ne güzel iller/ Söylesin şirin diller/ Oynasın Koçyiğitler” dizeleri yer alıyor.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öğrencisi aynı zamanda fakültenin öğrenci işleri şefi Van Öğrencileri Yardım Derneği Başkanı M. Tayyar Dabbağoğlu “Derneğimizin yarını” başlıklı başyazısında istatistikî bilgilerin yanı sıra Van öğrenci derneklerinin kuruluşu, kurucuları, sorunlarına ve beklentilerine yer veriyor.
Dabbağoğlu, Van Öğrencileri Yardım Derneği’nin 1947 yılında ilk defa Van milletvekillerinden merhum Rüştü Okyar’ın başkanlığında Ankara’da kurulduğunu, aynı yıl İstanbul’da şubesinin açıldığını anlatarak o günlerdeki durumu şöyle özetliyor: “ Derneğimiz bugün 19 yaşındadır. Kuruluşundan 1957 yılına kadar geçen 10 yıl zarfında bir kısım Vanlı hemşerilerimizin ve ağabeylerimizin birlik ve beraberlik içinde çalışmaları, İstanbul’daki Vanlı kitlenin yardımları ile her yıl İki Nisan günlerinde Van Gecesi tertip edilmiş¸ bu gecelerde tahminen 3-4 bin liralık gelirlerle muhtaç öğrencilerimize ayda 30- 40 lira gibi cüzz’i katkı sağlanmış. Tabela asacak bir yeri olmadığından dernek adresi olarak Reşat Türksoy hocamızın evi yıllarca adres olarak gösterilmiştir… 1957 yılında zamanın Fatih Kaymakamı hemşehrimiz Celalettin Tüfekçi‘nin başkanlığa gelmesiyle derneğimiz çok olumlu bir çalışma içine koyulmuş; dernek mensupları, hemşerilerimiz kenetlenmiş dernek 35 öğrenciyi barındıran iki katlı yurt binasına (Samatya Van Öğrenci Yurdu) kavuşarak tabelasını asacak yer; yarına umutla bakma fırsatını elde etmiştir. Bu binanın bir numaralı kurucusu şüphesiz Celalettin Tüfekçi’dir…” diyor.
Van Belediye Başkanı Şükrü Köseresioğlu, Abdülhakim Arvas, Mehmet Gür ve diğer Vanlıların nakdi yardımlarına teşekkür eden Dabbağoğlu, derneğin Ankara ve İstanbul’un yanı sıra Van’da açılan şubesinin olduğunu, İstanbul’da iki yüzün üstünde Vanlı öğrenci bulunduğunu, bunların yüzde 57’sinin özel tahsil, yüzde 43’nün resmi tahsil müesseselerine devam ettiğini kaydediyor. Öğrencilerin yüzde 7’sinin bursla; yüzde 10’unun ailesinden gelen para ile yüzde 30’unun bir işte çalışarak okuyabildiğini; yüzde 53’ünün yardıma ihtiyacı olan öğrencilerden oluştuğunu, derneğin ancak yüzde 10’na yardımcı olabildiğini ifade eden Dabbağoğlu, bu nedenle dernek kaderinin şahıslara değil, prensiplere bağlanması için 24 Nisan 1966 günü saat 14.00 de yapılacak toplantıya tüm Vanlıları katılmaya davet ederek atılacak her adımın Van Derneği, Van ve Vanlılar için hayırlı olması dilekleriyle Kurban ve 2 Nisan Kurtuluş Bayramı’nı kutluyor.
Ayrıntılara gelince;
Birinci sayfada, eski Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in 27 Mayıs'ın 1. yıldönümünde minikler Van Folklor ekibinden Yasemin Dümer’i tebrik eden fotoğrafı, Mehmet Tüfekçi’nin kurtuluş ve dernek konulu “ Gayeye hizmet” yazısı, “ Van Üniversitesi “ başlığı altında Mustafa Kemal Atatürk’ün TBBM’de 1 Kasım 1938 tarihindeki Van Gölü civarında üniversite kurulmasıyla ilgili talimatı var. Talih kuşunun kanatlarının üstüne " Van Üniversitesi" yazılmış, altında da Van Gölü'nün yanında duran bir öğrenci elindeki kuş tüyü ile "Uçtu gitti tüyü kaldı yadigâr" diye seslendiği karikatür yer almış. “ Çağrı “ başlıklı duyuruda 30 Nisan günü Van Öğrenci Yurdu’nda yapılacak sohbet toplantısına Vanlılara katılım çağrısı yapılmış. Cumhuriyet Savcısı Gevaşlı Mehmet Feyyat, “ Gençliğe Sesleniş (İhbar)” başlıklı yazısında Doğu Anadolu’nun asırlardan beri vatanın kalesi olduğunu, Edirne’den Van’a iktisadi ve sosyal dengesizlikler bulunduğunu belirterek İki Nisan ve eğitim konusunu ele almış.
İkinci sayfada Aydın Konukçu “ Nisan balığı” başlıklı yazısında ironi yaparak İskele Caddesi’nin iki taraflı ağaçlarının Karayolları tarafından biran evvel kesilmesi gerektiğini önererek, Ata’nın vasiyetinin yerine getirilerek Van Atatürk Üniversitesi’nin kurulduğunu, metro istasyonunun açıldığını “Nisan Bir” diyerek müjdelemiş. Halil Zor’un “ Van’da bahar sabahı şiiri, M. Demiray Şaşıhüseyinoğlu’nun “ Van Üniversitesi kurulmalıdır” yazısına, Doğukan Öner’in memleket özlemini betimleyen ve İki Nisan’ı anlatan “ Köyüm düştü yadıma” köşesine, Hadi Candaş’ın İstanbul’daki öğrencileri esprili kelimelerle anlattığı “ Hemşeri ve meslektaşlarımdan çizgiler” köşesine yer verilmiş.
Üçüncü sayfada, Atalay Oğuz Vanlıları manilerle anlattığı “ Portreler” bölümü, Necdet Oğuzer ve Halil Zor’un öğrencileri ve Vanlıları dilek temenniler ve şarkılarla anlattığı“ Keşke” ve “ Eski Plaklar Albümümüz” köşeleri, Hadi Candaş’ın Van’da yakacak sıkıntısıyla ilgili “Vanlının Aşkı” taşlaması, Mehmet Feyyat’ın bilmeceleri, Arslan Kayaçelebi’nin İstanbul Van Muş Umumi Nakliyat Ambarı ve Celal Türkoğlu’nun İstanbul Altıngöl Plastik firmalarının reklamı bulunuyor. Dördüncü sayfa ön sayfalardaki bazı yazıların devamına ayrılmış.
İstanbul ve Ankara’da kurulan Van Öğrencileri Yardım Dernekleri yarım asır önce öğrenci yurtları açmış, öğrencilere burs sağlamış, Van geceleri düzenlemiş, gazete, dergi çıkarmış. Van’dan gurbete giden yüzlerce öğrenci bu sayede üniversite okuma şansı bularak kimi doktor, kimi mühendis, kimi de avukat olarak hayata atılmış.
Bugün İstanbul’da 250 bini, Ankara’da 50 bini aşan Vanlı; vakıf, federasyon, onlarca dernek var ama öğrencilere destek olacak, Van gecesi düzenleyecek, Van’ın kültürünü yaşatıp tanıtacak, yayın çıkaracak ruh ve çaba yok maalesef!
İstanbul’da sorunlar, sıkıntılar içinde üniversite okuma mücadelesi veren Vanlı öğrencilerin Bizim İller sayfalarına yansıyan o günkü düşüncelerini, duygularını, hayallerini ve Atatürk’ün ölümüyle rafa kaldırılan “Modern Van Şehri ve Van Üniversitesi” projesinin gerçekleşmesini ne büyük umutlarla beklediklerini hüzünle okudum. Emeği geçenleri saygıyla, minnetle anıyorum.
