Nevruz

Yeni gün olarak da tabir edilen Nevruz, içinde bulunduğumuz haftanın parlayan yıldızı.

Günümüzün büyük bilgesi Google’un tanımına göre, İran ve Bahai takviminde yılın ve baharın ilk günü.

Miladi takvime göre Mart’ın 21’sine rastlayan gün.

İran kaynaklı Bahai inanışına göre tanrının evreni ve insanı yarattığı gün.

Bilinen güncel tanıma göre de, dünya çapında çeşitli halklar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da Doğanın Uyanışı ve Bahar Bayramı.

Yazılı olarak ilk kez 2. Yüzyılda ve Pers kaynaklarında adı geçen Nevruz, İran ve Bahai takvimlerine göre yılın ilk gününü temsil eder.

Ortaya çıktığı tarihten bugüne kadar çeşitli ülkeler ve kültürler tarafından kabul gören Nevruz Bayramı İran dışında Orta Asya’da, Balkanlarda, Orta Doğu’da, Hindistan’da, Pakistan’da, Türkiye’de çok sayıda etnik topluluk tarafından kutlanmaktadır.

Eski çağlarda yaşanan sert kış mevsimlerinin ardından doğanın canlanmaya başladığı, gündüz ve gecenin eşitlendiği bu özel gün, zaman içinde farklı topluluklar tarafından da sahiplenilmiş, zengin gelenek ve göreneklerle kutlanır olmuştur.

İran’da kutlamalar Şemsi takvime göre, 1-4 Ferverdin (21-24 Mart) tarihleri arasında yapılmaktadır. Bu kutlamalar önceki yılın son Çarşamba gecesi baharı karşılama, Suri özel töreni ile başlar.

İrna Haber Ajansı’nın web sitesindeki bilgiye göre;

“Eski İran geleneklerine göre, Çarşamba Suri’de ateş yakılır ve insanlar üzüntü ve sorunlarını uzaklaştırıcı temasını taşıyan sembolik şiirler okuyarak bu ateşin üzerinden atlar. Başka bir deyişle insanlar, gam ve kederlerini yılsonunda ateşe vererek karşılığında ateşin kızgınlığı ve ısısından enerji ve güç alırlar.

Ateş, Çarşamba Suri töreninin ana unsurudur. Halk, ateş yakarak çevresine toplanır ve ateş alevlerinin üzerinden atlayıp üzüntü ve zorluklarını ateşe verir ve yakar.

Çarşamba Suri’de alevlerin üstünden atlamanın yanı sıra, ‘kaşık çalma’ isimli diğer bir gelenek ve görenek var. Bu törende, kızlar ve erkekler yüzlerini örterek komşularının evlerine gider ve komşu, tabağa çarpan kaşığın sesini duyar duymaz dışarı çıkıp tabaklarına kuru yemiş bırakır veya onlara bir hediye verir.”

Nevruz Bayramı’nın gelişini kutlamak ve yeni yıla hazırlıklı olarak başlamak için evde her yer pırıl pırıl temizlenir. Bu geleneksel bir ritüele dönüşmüş gibi, tüm insanlar evlerini temizlemeyi Nevruz törenlerinin olmazsa olmazlarından biri haline getirmiştir.

Çarşamba Suri töreninin ardından Yeni Yılı’n gelişi sayılan Nevruz anı kutlanır. Her yıl, zaman döngüsüne göre ayarlanan yılbaşı saatinde aile halkı, heftsin adlanan sofra etrafında toplanır ve yeni yılın girişini kutlar.

Nevruz tatillerinin resmi olarak 4 gün olmasına rağmen genellikle İran’da 20 gün insanlar tatil yaparak dinlenir. İran takviminin ilk ayı Ferverdin’in 13’ünde Allah’ın 12 günde dünyayı yaratıp işi tamamladığına inanıldığından o gün dinlendiğine inanılır. Tabii insanlar da dinlenir. Modern İran 20 gün boyu oradan oraya gezer, geziler yurtdışına da taşar, çarşı pazar canlanır.”

Nevruz Bayramı nedeniyle Türk dünyasında da çeşitli kutlamalar yapılır.  Kırgızlar bu günde Nevruz Köcü diye özel bir yemek yaparlar. Kazaklar evlerini temizlerler; yeni elbiselerini giyer, törende Mevlit okuturlar. Özbekistan’ın Semerkant, Buhara gibi bazı şehirlerinde Nevruz törenleri bir hafta kadar sürer, o arada insanlar birbirlerini ziyaret edip bayramlarını kutlarlar.  Afganistan’da Nevruz Türkler arasında bir doğum günü olarak kutlanır, temiz giysiler giyilir; kabir ve akraba ziyaretleri yapılır, güreşler tutulur.

Azerbaycan’da da Nevruz Bayramı çok sayıda ve çeşitli geleneklerle kutlanır. Onlardan bir tanesi, Nevruz’dan bir ay önceden ıslatılarak bir kaba konan buğdayların yeşermesi ile ortaya çıkan, Semeni adı verilen ve etrafına kırmızı kurdele bağlanan yeşil çimlerin evlerde masaların ortasına konmasıdır.

Kürtlerde Nevruz Bayramının Kürt ve İran mitolojisindeki Demirci Kawa Efsanesine dayandığına inanılır, önemli kabul edilir, coşkuyla kutlanır.

Nevruz’un yoğun olarak kutlandığı bölgede bulunmalarına rağmen Ermeniler bu günü kutlamazlar.

Nevruz, bahar mevsiminin müjdecisi önemli bir gündür. Böyle güzel zamanlarda dünyadaki bireylerin ve halkların baharın bereketinden de ilham alarak kaynaşmaları, yakınlaşmaları, kırgınlıklara, düşmanlıklara son vermeleri, kucaklaşmaları ümit edilir.