Van Kültür ve Turizm Envanteri Halk Kültürü
Nedim İlikçi
Tarihi süreç uzamında her bir coğrafyanın insanları kendilerine özel gelenek, görenek, inanç, giyim, kuşam, sergi, mutfak ve zanaat alışkanlıkları oluştururlar. Oluşturdukları bu kültürel değerler o coğrafya insanının hayatı algılayış ve yaşayış tarzını belirler. Halk kültürünün temel kasnağının o yörede yaşayan insanların zihin dünyaları olduğu gerçeğini hatırdan çıkarmamalıyız.
Halk kültürü diye tanımladığımız değerler, ait oldukları yöre halkının temel özelliklerini içlerinde barındırırlar. Onların ellerinden, dillerinden türeyen işlerin, anlayışların, ahlakın, inançların tümünü yaşam tarzı olarak yansıtırlar. Halk kültürü dediğimiz olgular bugünden yarına oluşan bir bilgi ve birikimin ürünü de değiller ve binlerce yıl öncesinin etkilerini günümüze taşırlar. Halk kültürü tamamen dışa kapalı bir olgu da değildir. Yakın coğrafyalarla birçok benzerliği de içinde barındırırlar. Yakın coğrafyalarda yaşayan halkları etkiler ve etkilenirler.
Hiçbir kültür değişimden ve gelişimden münezzeh değildir. Hayatın tek değişmezinin değişim olduğunu, düşününce ve kültürel değerlerin de sürekli değiştiğini kabul etmemiz gerekir. Hele dünyamızda ulaşımın, iletişimin ve etkileşimin son derece hızlandığı bu dönemde kültürümüz de hızla değişmektedir. İlimizde evvelden yaşanan birçok şeyin bu gün yaşanmadığını-yaşanamadığını, değişen her değerin yerine yenilerinin ikame edildiğini müşahede ediyoruz. Bazı işlerin artık yapılmadığını, bazı mesleklerin yok olduğunu, buna mukabil yeni mesleklerin ve işlerin türediğini görüyoruz. Bazı değerlerimizin artık yaşam alanı bulamadığını ve kaybolduğunu biliyoruz. Ancak mümkün olabildiğince kültürel değerlerimizi koruyarak yeni koşullara ayak uydurmamızın önemine inandığımı da söylemek istiyorum. Günümüzde güncelliğini yitiren mesleklerimizin ve işlerimizin hiç değil sembolik anlamda müzelerde yaşatılmasının ve gençliğe gösterilmesinin önemine inanıyorum.
Bu hafta sizlere tanıtmaya çalıştığım ve ismini yazıma başlık yaptığım kitap ilimizde yaşanmış ve yaşanmakta olan halk kültürümüz ile ilgili bilgileri içermektedir.
Kitabın birinci cildinde “Dil ve Anlatım” ana başlığı altında, Van ağzı, Van sözlüğü, atasözleri, deyimleri-kalıp sözleri, lakapları, ölçülü sözleri, duaları-bedduaları işlenmiş. “Halk Edebiyatı” ana başlığı altında, ilimizin masalları, efsaneleri, hikâyeleri, manileri, ninnileri, fıkraları, bilmeceleri, tekerlemeleri, Van’da âşıklık geleneği ve Vanlı saz şairleri işlenmiş. “Van Müzik Kültürü ve Van Türküleri” ana başlığı altında, Van müzik kültürüne etki eden dönemler ve kültürler, Van’da Türk Halk Müziği, Türk Sanat Müziği ve diğer müzik türleri hakkında bilgiler verilmiş.
Kitabın ikinci cildinde, Van’da doğum, ölüm ve evlenme ile ilgili gelenekler, sosyal hayat ile ilgili adetler, belirli günler, yatırlar, halk inanışları, halk hekimliği, halk mimarisi, mutfak kültürü ve sofra adabı, kışlık yiyecekler ve hazırlanmaları, kurutulmuş sebzeler, ekmek çeşitleri, geleneksel yemeklerin tarifleri, geleneksel el sanatları, geleneksel çocuk oyunları, Van halk oyunları ve hikâyeleri, halk oyunları giysileri ve müzik aletleri gibi konular ayrıntıları ile okuyucuların bilgilerine sunulmuş.
“Van Kültür ve Turizm Envanteri-Halk Kültürü” isimli kitap, birçok değerli akademisyenin ve kültür insanının çabaları ile vücuda gelmiş. Kitap Kültür ve Turizm Bakanlığının katkıları ile dönemin İl Kültür Müdürü Muzaffer Aktuğ’un koordinatörlüğünde hazırlanmış. Kitabın baskı ve tasarımı Van’da Gündoğdu Ofset tarafından yapılmış ve kitap kuşe kâğıda basılmış. Kitap iki ciltten ve toplam 772 sayfadan oluşmaktadır. Kitapta anlatılan konular, son derece kaliteli çekilmiş fotoğraflarla zenginleştirilmiştir. Kitabın hazırlanmasında, basılmasında ve dağıtımında emeği geçen tüm akademisyen ve kültür adamlarına bu yazı aracılığı ile teşekkürlerimi sunuyorum. Böylesine özenle hazırlanmış, tarihimiz ve kültürümüz hakkında son derece kapsamlı bilgilerle dolu bu kitabın her Vanlı tarafından okunması inanıyorum. Kalın sağlıcakla…
