Ah eskiler
Şule Edremit Özen
Uzun zaman oldu yazmayalı, evet, "ne yazsam" diye düşünürken, aklıma Sayın İkram Kali'nin benim sosyal medyada bir paylaşıma yaptığım yorumuma istinaden, atasözlerimizi, deyimlerimizi, geleneklerimizi yakınımda bulunan büyüklerimizden derleyerek yazmamı önermesiyle annem, babam ve babaannemden Van'a ait atasözlerimizi derlemeye çalıştım. Büyük bir kısmını ilk defa okuyacağınız anlamlı çok güzel atasözlerimiz ortaya çıktı.
Ben, şanslı insanlardan biriyim diye düşünürüm çoğu zaman. Neden mi? Van'da çocukluğumun bir kısmını, toprak damlı, bahçeli, küçük bir evde geçirdiğim ve aile büyüğüm, babaannem ile birlikte yaşadığım için tabiki. Büyüdükçe, daha doğrusu yaş aldıkça, büyüklerimizin özlü sözlerini daha iyi anlar ve kullanır oldum. Meğerse hepsini yüreğime ekmişim, aklıma yazmışım. Babaannem, Sabiha Edremit ve annem Nilüfer Edremit'in, mutlaka her konuyla ilgili sözleri vardır. Küçükken anlam veremediğim sözlerin şimdilerde ne kadar doğru ve anlamlı olduklarını daha iyi anlıyorum. Zaman, zaman benim de kullandığım bu güzel sözleri sizlerle paylaşmaktan büyük keyif alacağımı belirtmek isterim.
Derlediğim atasözü ve deyimlerden bir demet:
"Oğlum, başımıza gelmiş bir gada, kime gidah imdada"
"Etin çiğini, Ekmeğin destesini, kocana gösterme"
"İçime girer kanımı emer, dışarı çıkar, malımı yer"
"Hakim'in eskisi, hekimin yenisi makbuldür"
"Aç karnım guruldasın, cici papucum parıldasın"
"Arkası kavurga kavuruyor, önü harman savuruyor"
"Yapın verin elime, götürüm verim erime"
"Ay arsızın, gün arsızın, gönlü hoştur tumansızın"
"İşi, gücü, neyleyim, şah balamı besleyim"
"Saman senin değil, anladık, samanlıkta mı senin değil"
"İçi kalaylı, dışı vayvaylı"
"Yemedik alından, kör olduk dumanından"
"Dağın arkasın da olsun da taşın, toprağın altın da olmasın"
"Güzel gelin, bir de seni beşik arkasın da görelim"
"Yağ yok, tava yok, yumurtayı getirmişler ortaya"
"Para insana konuşmayı öğretir, esvap yürümeyi öğretir"
"Maşa kadar kocası olanın, paşa kadar yeri olur"
"Yoğurt dökülür izi kalır, ayran dökülür neyi kalır"
"İt taşlıyam"
"Yırtık gider çöpe, iğne-iplik onu getirir"
"Maydanozun dikeni, parmağına batar, Gülün kokusu burnunu yakar"
"Kardeş evi taş evi, didem dolu yaş evi, baktın ana, baba yok, olur tanış evi"
"Çok laf yalansız, çok mal, haramsız olmaz"
"Kulum artsın diye, Allah yaratır bazen işte"
"Yüz verdik, astarını da istiyor"
"Yağmurlu günde, şoratan borç verilmez"
"Ölüler, öyle bilir ki diriler, her gün helva yiyor"
"Kapıyı kaybetmiş, tokmağını arıyor"
" Değirmeni kaybetmiş şakşağını arıyor"
"Çömlekte et bitmiş, çındır başını kaldırmış"
"Bekara karı boşamak kolay"
"Ayağıma yer edim, gör başan nedim"
"Gelin iki canlı, görümce nişanlı, kaynana koca karı"
"Öküz can çekişende, bıçak çeken çok olur"
"Ben umarım bacımdan, bacım ölür acından"
"Molla evinden aş, kör gözden yaş eksik olmaz"
"Bitleri ölmüş, sirkeleri can çekişiyor"
"Ayı idi, uyur idim, erimdi, çalı idi, çırpı idi evimdi"
"Atlar gitmiş nallanmaya, tosbağa manada papo demiş"
"Dinime küfreden, Müslüman olsa bari"
"Camiye imam, kiliseye papaz olur"
"Abdestsiz sofuya, namaz dayanmaz"
"Babam evi uzak olsaydı bende bilirdim öğünmesini"
Van'ımıza ait bu güzel özlü sözleri yazarken hem keyif aldım, hem gülümsedim, hem de düşündüm.
Babaanneme Allah'tan rahmet, anneme ve babama uzun, hayırlı ömürler diliyorum… Bu arada sizlere bir öneride bulunmak istiyorum. Ailenizdeki, çevrenizdeki büyüklerinizin Van ile ilgili anılarını, anlattıklarını, özlü sözlerini önce dinleyin sonrada mutlaka bir yere kaydedin. Özellikle muhacirlik, seferberlik ve yakın tarihe ilişkin bildiklerini duyduklarını kendi seslerinden kayıt altına alın, arşivleyin.
