100. Kurtuluş Yılı Kutlu Olsun
Ali Laleci
Bugün güzel Van'ımızın düşman işgalinden kurtuluşunun yüzüncü yıl dönümüdür. Bugün 2 Nisan Dünya Vanlılar Günü'dür. Ne mutlu Vanlılara, ne mutlu vatan toprağı aziz Van'ı sevenlere.
Devlet hayatında bir asır belki çok kısa bir dönemdir. Ama İnsanların hayatında yüzyıl, küçümsenmeyecek bir zaman dilimidir. Zira, İnsanların hayatına genel bir tablo içersinde baktığımızda yüzyıl yaşayanların sayısı asrımızda pekte fazla sayılmaz. Genelde hayata veda eden insanlarımızın yaşları azami 60, 70, 80 yıl rakamları ile ifade edilir. Daha yukarısı için yani 90- 100 yaşına ulaşanlara maşallah adam iyi yaşamış denilir. Şimdi bir asırdır özgürlüğüne kavuşan Van'ımızın yaşayan insanları arasında 1918 veya öncesi tarihlerde doğmuş olan hemşehrilerimiz azda olsa vardır herhalde. Bence bu insanlarımızı araştırıp bulmak, hatıralarını dinlemekte fayda vardır.
Şimdi yazıma bu kısa girişten sonra esas konuya girmek istiyorum. Saygı değer hemşerilerim ve sevgili okurlarım, takdir olunur ki istiklal ve hürriyet milletimizin şaşmaz karakteridir. Gerek ülke olarak gerekse bölge ve Van olarak çok cazip, stratejik ve coğrafi konum itibariyle çok önemli bir yerde bulunuyoruz. Bu yönüyle Van'ımız tarih boyunca daima birçok kavmin dikkat ve tabir yerinde ise iştahını çekmiştir. Anadolunun Asyaya açılan kapısı durumunda olan Van, tarih boyunca doğudan batıya akan insan selinin işgal ve istilasına maruz kalmıştır. İşte bu işgallerin en sonuncusu ve en alçakçası, içimizdeki ermeni unsurunun tahrik, teşvik ve ihaneti ile 1915 yılında Ruslar tarafından yapılmıştır.
1915 salnamesine göre Van'ın nüfusu 242.260' tır. Bu nüfusun 66.834' ü ermeni nüfusudur. Geriye kalan 166.609 'u da Müslüman Türk nüfusudur. 2 Nisan 1918 yılına kadar yaklaşık üç yıl düşman işgalinde kalan Van'ımız, bu süre içersinde ağır tahribata uğramış, muhaceret sırasında şehir nüfusunun ¾' ü başka yerlere göç etmiştir. Bu süre içerisinde Ruslardan da destek alan Ermeniler şehrin muhtelif yerlerinde Müslüman nüfus üzerinde ağır baskılar uygulamış ve büyük katliamlar yapmıştır. Nitekim tarihe düşen bilgilere göre 16 eylül 1916 tarihli hariciye nezaretince yabancı misyonlara gönderdiği genelge de bu üç yıl içersinde vilayetin çeşitli merkez, ilçe ve köylerinde Müslüman katliamı yaşlı, kadın, çocuk demeden akla ve hayale gelmez zulümlerle yaklaşık 30.000 müslümanın katledildiği belirtilmektedir.
Bu cesaret ve zulüm I. Dünya savaşının başlaması ile Osmanlının Çanakkale, Kafkasya (Sarıkamış) ve diğer cephelerde savaşmasının neticesi olarak Van tümeninin Sarıkamış'a gönderilmesi ile şehir savunmasız kalmıştır. İşte bunu fırsat bilen ermeniler yukarda saydığımız katliama girişmişlerdir. Sadece bununla da yetinmemişler, muhacır olan insanların geride bıraktıkları yurt ve yuvalarını yakmış yıkmışlardır. 1918' de Van kurtulunca tamamen harap olmuş ve hafızası silinmiş bir şehir olarak kalmıştır.
Değerli okurlarım aradan bir asır geçmiş olmasına rağmen bu zulüm tablosu unutulmamıştır, unutulmayacaktır. Ancak, biz bunu ifade ederken asil milletimizin herhangi bir kin ve intikam hissi taşıdığı anlamına getirilmemelidir. Çünkü bu hisler yüce Türk Milletinin tarihi misyonuna asla yakışmayan bir durumdur. Fakat bu demek değildir ki geçmişi unutup gelecek nesillerimize tarihi gerçekleri aktarmama anlamına gelmemelidir. 1915'lerdeki vilayet nüfusumuzun (166.609)ancak ¼' kalmıştır. ¾' ü gerek ülke içinde gerek ülke dışında birçok yerlere göç ederek bir kısmı yollarda can vermiş büyük bir kısmı da gittikleri yerlerde yerleşerek Van'a geri dönmemiştir. Muhaceret sonrası Van' ın merkez nüfusu 7.000 Civarındadır. Görüldüğü gibi Van tarihi akış içersinde defalarca istilaya maruz kalmış, yıkılmış, yakılmış ama şükürler olsun ki her defasında ayakta kalmasını bilmiştir. Bu gün kurtuluşunun 100. yılını gururla kutladığımız Van'ımızın daha nice yüzyıllar yaşamasını yürekten dilerken, Van'ımız üzerinde gizli emeller besleyen unsurların bu tarihi geçmişten ders almalarını tavsiye ediyorum.
Değerli Vanlı hemşehrilerimin aynı zamanda Dünya Vanlılar Günü olan bu mutlu günlerini yürekten kutlarken aziz şehitlerimizi rahmet ve şükranla anıyorum.
