Van Gölü İncileri

PAYLAŞ

02.04.2022 09:22
Güncelleme: 08.02.2024 21:45

Fahrettin YiğitEditör

TAKİP ET

GÜZEL VAN

ADNAN ÖZKAN

Gelmediysen, görmediysen gel hele

Neredeymiş, neresiymiş bil hele

Kalesini, ovasını gör hele

İlhamını o'ndan almış güzel Van

Hep güneşli yazı-kışı dinlemez

Gelip o'nu görmeyenler bilemez

Güzellikte başka il'e benzemez

İlhamını o'ndan almış güzel Van

İlçeleri birbirinden güzeldir

Hele Erciş güzellikte özeldir

Gevaş desen güzelliği ezeldir

İlhamını ondan almış güzel Van

Edremit'in çarşısına var hele

Selam verip Van Gölü’nü sar hele

Artos Dağı başlarında kar hele

İlhamını o'ndan almış güzel Van

Akdamar'ın destanını gel oku

Gürpınar'da desen desen çul doku

Dağlarında kekik, sümbül, mis koku

İlhamını o'ndan almış güzel Van

Erek Dağı kartalların otağı

Özalp dersen koyun-kuzu yatağı

Ne güzeldir Bahçesaray, Çatak’ı

İlhamını o'ndan almış güzel Van

Bardakçıdan beri Zeve dur! hele

Bura şehit yatağıdır bil hele

Ruhlarına bir Fatiha ver hele

İlhamını o'ndan almış güzel Van

Mollakasım meyve- üzüm bağları

Kurubaş’ın cacık, tereyağları

İhya eder hastaları, sağları

İlhamını o'ndan almış güzel Van

Bahçıvan’ı, Ğarabas’ı, Erek’i

Çavuşbaşı belkemiği, direği

İskele ‘de atar Van'ın yüreği

İlhamını o'ndan almış güzel Van...

DÜNYA BOŞ

NURAN DEMİRHAN

Dünya yalan her şey boş

bulutlar avare, havai dolaşırlar

yağmur yağmaz

çünkü ağaçların içleri boş

Gelen giden hayal kurar,

herkes kendine medet arar

işi zordur, kör şeytana uyan

önünde sonunda bu yalan dünya

Dünya boş, yalana riyaya uyma

ne incin, ne incit canları yakma

hiç kimse için kafanı yorma

var gücünle çalışsan da dünya boş

Mal mülk para ile nispet edenler

en sonunda toprak olup giderler

inanmazsan dönde arkana bak

var gücünle çalışsan da

dünya yalan, dünya boş

Gördüm ki bu dünya boş imiş

baharın sonu yaz imiş

yaz gelmiş, güz bitmiş

kışlar yine çetin geçmiş

dünya yalan, dünya boş

Her şey fani her şey yalan

menfaat uğruna sattı insanları,

gitti yoluna,gelen giden hayal kırıklığı

dost bildiklerin yavaş yavaş gitti gitti yoluna

dünya yalan dünya boş.

GÖNLÜMÜN EFENDİSİ

ÖZNUR BALABAN

Umutsuz...hırpani...divane...meczup

Mağrur yüreğim yalnız ona mağlup

Zira mahfuz şafakta...gizli... şua...

Dilimden düşmeyen en güzel dua

O Gittiğim yolun tek menzilidir...

Yokluğun ufkunda beliren serap

Mahşersiz cehennemin kendisidir

Vahası olmayan kör duraklarda

Yolluksuz katıksız divane seyyah...

O Seyyah gönlümün tek sahibidir...

Nefesin içime kaçmış bir hayat

Ben o olmadan yaşayamam heyhat

Gel tut elimi olmayalım bedbaht

Yüreğim saray hem kurulduğun taht

O Sultan gönlümün efendisidir...

Ber’â bekliyorken berd’e tutuldum

Murâd umuyorken derde tutuldum

Turkuaz masaldım zerd’e tutuldum

Menbaim fânidir...ahvalim berbat..

O Mecnun gönlümün efendisidir...

Bir yanım şahindir bir yanım ökse

Yüksünmem yaş olup gözümden aksa

Takdir kafesimden canımı çekse

Dünya bir olsa da gözüme baksa

O Şahin gönlümün efendisidir...

Bin kez can bulurum lûtfuyla gelse

Hazelim Semadan zülfünü dökse

Nasıl çok sevdim onu ah bir bilse

Pençelerin sunup kalbimi sökse

O Arslan gönlümün efendisidir...

Gönül...dert vermiyor bir fasıla da

Merâmın gurbette... kendin sılada

Hiç adın geçmez mi hoş bir dilâda

İşte o gamzenin tek handesidir...

O şarkı gönlümün son bestesidir...

O Şair gönlümün efendisidir...

ŞÜKÜRLER BİTMEDİ LAL DİLİMDEN

VEDAT YARIŞAN

Dur

hiç zahmet etme

gel demlen gönlümde

dizlerine serilir ikramım,

öylece kal heybemde

Daha

şükürler bitmedi dilimden

varlığınla

bir elhamdulillah

Oysa

günahkardım her sabah

sırtımda yılların yükü

lal dilimden

hiç eksilmedi dua

ESKİ VAN’DA RAMAZANLAR

ÜMİT KAYA ÇELEBİ

‘Ramazan geldi dayandı

Camiler nura boyandı

Top atıldı, kandil yandı

Kalbimiz ona inandı.’

Bilindiği üzere ramazan ayı, Müslümanlar için kutsal bir aydır, bu aydınlık, huzur dolu günlere On Bir Ayın Sultanı diyenler vardır. Bu mübarek ayda oruç tutmak, ibadet etmek, özellikle bu günlerde fakirlere, düşkünlere yardım etmek halkımızın arasında maddi ve manevi açıdan her zaman çok büyük önem arz etmiştir. Ramazan günlerinde Van’da camiler dolup, taşar. Teravih namazlarıyla okunan ilâhiler, söylenen maniler, namazdan sonra evlerde geç vakitlere kadar yapılan eğlenceler, yapılan sohbetler birlik ve beraberliğimizin oluşmasında bir başka güzellik taşırdı.

Ramazan ayı için her zaman bolluk ve bereket adı denilmiş ve halk arasında ‘Ramazan bereketiyle gelir’ denilmiştir. Ramazanın gelişi insanlara ayrı bir heyecan getirir ve insanlar izzet-i ikramdan asla korkmazlar yerler, yedirirler, fakirleri, muhtaçları, yetimleri, öksüzleri de unutmazlardı. Bunu düşünerek şöyle derlerdi:

‘Hamd eyle daim Yezdan’a

Gark etti bizi ihsana

On bir aydır hasret idik

Şükür erdik ramazana.’

Yaşlılarımız ramazan ayı gelende: Ramazan fikir, zikir şükür ayıdır’ derlerdi. O eski 11 mahalleli tertemiz pırıl pırıl sokakların, toprak evlerin yer aldığı Van’da herkes ramazanı karşılamanın heyecanını taşırdı. Özellikle kadınlar Ramazan girmeden evdeki gerekli temizlikleri yapar ve tertemiz bir şekilde ramazanı karşılamak isterlerdi.

Bu nedenle halılar silkelenerek şiritlere (iplere) asılır ve iyicen tozu alınırdı. Tek katlı veya iki katlı evler kireç alınarak bir güzelce badana yapılır ve evler mis gibi kokardı. Evlerin içi tabanı tahta olduğu için tahta fırçası ile silinir, tavanların örümcekleri alınır, camlar silinir ev dört dörtlük bir temizlikle ramazana hazır olurdu. Van’da yokluk ve sıkıntının had safhada olduğu o yıllarda şimdiki gibi her şey bulunmaz ve bulunsa bile alınamazdı.

Onun için herkes imkânı nispetinde ramazanı idrak ederdi. Ramazanda sahurlar ayrı bir heyecandı biz çocuklar için. Ramazanın dini manada önemini bilemediğimizden bizde o manevi rüzgâra kapılıp giderdik. Yatağa girmeden annemize, babamıza yalvarırdık ne olur beni de sahura kaldır diye. Kaldırmadıkları zaman kızar küserdik niye sahura kaldırmadın diye.

Sahura nasıl kalkardınız diyeceksiniz değil mi? Sahura bizi ilk çocukluk yıllarımızda Defçi Fethi kaldırırdı. Elinde defi ile sokak sokak gezer herkesi sahura kaldırırdı. Burada şunu söyleyeyim. Defçi Fethi gezdiği zaman evdekilerin uyanıp uyanmadığına bakar eğer lambalar yanmamış ise cama yaklaşır ve ev sahibinin ismini söyleyerek onun kalktığından emin olmadan o evin önünden geçip gitmezdi.

Mesele laf olsun diye şimdikiler gibi bahşiş toplamak değildi. Bahşiş işin önemsiz bir tarafıydı çünkü dese demese bayram günü herkes kendine yakışır şekilde onunda hakkını öderdi. Ramazan davulcusu 80’li yıllardan sonra Van’da tebelleş oldu. O yıllara kadar hep def veya darbuka ile sahura kalktık. Defçilerde mani falan bilmezlerdi öbür taraflarda olduğu gibi. Yalnız kalkın sahura derlerdi hepsi o kadar.

Sahura kalkmanın bir diğer yolu da saati kurup o saatte kalkmaktı. O yıllarda Serkisof, Zenit, Nacar gibi zemberekli saatler vardı. Saat kurularak o saatte kalkılırdı. Sahura kalkıldığı zaman uykulu mahmur gözlerle herkes bakır sininin etrafına kümelenir ancak nedense hep kaşıklar üzüm hoşafına dalardı. Biz çocuklar için en önemlisi sahurda hoşaftı. Ama büyükler oruç tutacakları için yapılan, gavut, murtuğa iyi tutar diye bunlar genelde en çok yenilenlerdi. O yıllarda şimdiki gibi tahin pekmez pek sahur sofrasında bulunmazdı.

Sahurda bir yandan yemek yenirken beri tarafta çay hazırlanır ve çaylarda içildikten sonra biz çocuklar yatağa atlarken büyükler abdest alır ve sabah ezanını bekler ve sabah namazını eda ettikten sonra da onlarda yatarlardı. Van’da o yıllarda hemen hemen herkesin tandır evi olduğu için herkes kendi ekmeğini kendisi yapar taze taze mis gibi lavaş, taptapa, çörek ramazanda iftar sofrasına ayrı bir güzellik katardı. O zamanlar biz somun ekmeğe her tarafta olduğu gibi ‘Francala’ derdik ve ekmek bin gramdı. Fırından ekmek almağa gidenlerin büyükçe mendilleri vardı ve o mendilin içine aldıkları ekmekleri alıp bastonun ucuna takar eve gelirlerdi. O da ayrı bir güzel ve ilginç görüntüydü.

Zaten o yıllarda bir şey alınırken ya sepete bırakılır veya daha sonraları fileye bırakılırdı. Fırınlarımız sayılıydı ve bu fırınların çoğu da Karadenizli hemşerilerimiz e aitti. Bu fırınların çoğu tarihe karıştı Tek kalan Numune Fırını. Diğer Fırınlar Erzurum Fırını, Cumhuriyet Fırını, Halk Fırını, Şişkonun fırınıydı. Vanlı hemşerimiz İbrahim Talay ise pide ekmek ve çörek çıkarıyordu. Ramazanda iftarda sıcak pide de çok güzel oluyordu. Gündüz evdeki hanımlar durumlarına göre akşam iftar için kurdukları ocak ve gaz ocağında iftar yemeklerini hazırlarlardı. Mesela bir iftar yemeğinde en başta şehriye çorbası en başta gelirdi. Bunun yanı sıra yanında kuru fasulye, sedri pirinciyle yapılan bir pirinç pilavı da iyi giderdi. Kaşık tatlısı da yemeğin sonunda makbule geçerdi.

İftar sofrası hazırlanırken gözler caminin şerefesinde yanacak ışıklarda, kulaklar ilk önce okunacak ezanda veya ramazan topunda olurdu. Artık hangisi önce duyulsa hemen oruç açılırdı. Bizim evimiz Küçük Camiye çok yakın olduğu için hep gözümüz ve kulağımız orada olurdu. Van’da Ramazan topu her yıl atılırdı. Daha sonraları bu güzel gelenekte ortadan kalktı. Ezen okunur okunmaz oruç tutanlar ya su ile veya zeytin tanesi ile oruçlarını açarlardı. Zaten biz Vanlılar zeytini sadece ramazan aylarında soframıza getirirdik. O yıllarda hem yokluktan hem de otlu peynir alışkanlığında zeytini fazla önemsemezdik. Van cacığı, otlu peynir bu günkü gibi bizim vazgeçilmezlerdendi.

İftarı besmeleyle açıp Elhamdülillah la kapattıktan sonra Büyükler kalkar akşam namazını kılarlardı. Ondan sonra dedemiz, babamız 8’lik tütünlerden bir sigara sarıp keyifle tüttürürlerdi. Onun arkasından sırada semaverden demli çaylar yudumlandıktan sonra yavaş yavaş küçük cami veya büyük camiye doğru yol alınırdı. Biz teravih namazlarını genelde küçük camide kılardık. Hafız Hamdi Atak’ta zaten bizim mahallede otururdu.

Teravih namazını kılarken ha bire yer değiştirir, bazen kıkır kıkır gülerken büyükler uyarır ama yinede büyükler bizi kırmazlardı. Maksat çocukların ayağı camiye alışsın. Böylece teravih namazı bittikten sonra büyükler kahvelere veya tanıdıklarına gider çay faslı, sohbetten sonra evlerine dönerlerdi. Tabi bu arada esnafta işine gider gece bir vakte kadar çalışırdı. Özellikle eskiden takım elbise diktirmek bir moda olduğu için terzilerin işi bayram sabahına kadar sürerdi. Konfeksiyonun daha tam Van’a hâkim olmadığı o yıllarda büyük, küçük herkes mutlaka birkaç senede bir takım elbise kestirirdi. Bu elbiseler genelde hep bayrama hazır olurdu. Ayrıca ramazan geceleri genelde geç saatlere kadar açık olurdu.

Bu arada biz küçüklerde orucun dini manada ne olduğunu bilmezdik ama meraktan oruç tutmak isterdik. Bezende biz çocuklar oruca alışalım diye sabahları bir şey yememize müsaade etmez ha bire oyalarlardı. Nereye kadar dayanırsak ondan sonra bakarlardı ki çocukcağız artık açlığa dayanamıyor ondan sonra yemek verirlerdi. Bu arada maksat çocuğun açlığa tahammülü ölçülürdü. Bazen annemiz veya babamız sırtlarına alıp gezdirirlerdi orucu daha uzun süre sürdürebilmemiz adına. İşte bir vakte kadar niyetsiz tutulan bu çocuk orucuna da ‘Tabak Orucu’ denirdi.

Ramazanın Kur’an ayı olması itibariyle erkekler gündüz camilerde cüz dinlerlerdi. Bu arada evdeki hanımlarda o zamanlar şimdiki böyle bol Kur’an bile yoktu. Kaset, CD vs. gibi şeylerde zaten yoktu. Kadınlarda hep evlerinde olmaları hasebiyle Ramazan Ayında Siirt’ten çoğu genç olmak üzere hafızlar gelirdi ve bu hafızlar bir miktar para veya hediye karşılığında istenilen evlerde her gün bir cüz okurlardı. Ve bu hatimde arife günü bağışlanırdı. Evde hafız okutmaya herkesin gücü yetmezdi gücü yetmeyenlerinde hafız tutanlar evlerine çağırır gidenlerde o ev sahibinin hayrına 30 gün cüz dinler ve hatim bağışlarlardı. Onlarda imkânları nispetinde ufak hediyeler getirerek hafız efendiyle helalleşirlerdi. Kadın olsun erkek olsun mahallede, sokakta akrabadan öte bir dayanışma sergilenirdi.

Van’da geçmişe dönüp baktığımızda geceleri Karagöz-Hacivat, orta oyunları, meddah gibi oyunlar yoktu. Tesadüfen bir müzik veya tiyatro kumpanyası şehrinize uğramışsa imkânınızda varsa gidip seyrederdiniz. Ramazana has olmasa bile eğer mevsim yaz ise şimdiki merkez bankasının bulunduğu yerde bulunan yerde sahne kurulur ve sizde imkânınız varsa gelen sanatçıları dinlerdiniz. Veyahut ailece şehir parkına giderek orada biraz zaman geçirebilirdiniz. Ramazan eğlenceleri yönünden maalesef geçmiş yıllarda Van çok fakirdi.

Ramazan bize nur oldu

Kalbimize sürûr oldu

Aç gözün hab-ı gafletten

Begim vakit seher oldu.

Şekerim var ezilecek

Tülbentten süzülecek

Ver bahşişimi gideyim

Çok yerim var gezilecek

Besmeleyle çıktık yola

Selam verdik sağa, sola

Ey benim aziz efendim

Ramazan- Şerif hayrola

Davulumun sesi kaba

Emeklerim oldu heba

Bahşişimi hazırlayın

İşte geldi bekçi baba.

Dilden keser zail ola

Zevk-ü sefa kâmil ola

Efendim de devlet ile

Maksuduna nail ola.

Küsler gelir barışır

Sevgi olur sitemler

Mümin nura karışır

Kalkar bütün elemler.

Kalenin ardı pınar

Elimi soksam donar

Orucu tutamazsın

Yüreğim ona yanar.

Okudum yazar oldum

Avare gezer oldum

Her gün börek istiyor

Nefsime kızar oldum.

Rabbimin melekleri

Geziyor felekleri

Bu ay ikram edenin

Zay olmaz emekleri

Sofrada fakir olsun

Tabağı çukur olsun

Karnı doyduktan sonra

Duayı okur olsun

Asalet kanda olur

Her şey imanda olur

Kefenin kıymeti yok

Fazilet tende olur

Bir elma beş olsaydı

Armutla eş olsaydı

İftarda hurma yemek

Bize nasip olsaydı.

Tavşana kurdum pusu

Gelir yahni kokusu

İftarda az yemeli

Sahurda çok doğrusu

İftar vakti oldu mu?

Ayran tasa doldu mu?

Yanındaki fakire

Yemek veren oldu mu?

Melekler yere iner

Arza bir huzur siner

Kadir gecesi Allah

Mü’mine rahmet diler

Bayram geldi neş’emize

Düğün dernek köşemize

Aman dostlar barışalım

Şeytan gitsin peşimizden.

BİR ANI, BİN AH

HAMİDE DONMUŞ

Birlik İş Adamları Platformu’nun davetine icabet etmek gerekirdi. Gerekli yolculuk işlemlerini tamamlayarak ticari taksiyle Van havalimanına geçmeyi tercih ettim. Çünkü uçuş saatine yetişmeyebilirdim. 2 saat sonra İstanbul Sabiha Gökçen limanına ulaştım.

Valizimin bir bölümünde Van ilimize ait lavaş ekmeği, otlu peyniri, ilimizin kahvaltı sofralarında eksik olmayan tahinli, peynirli, cevizli, çörekler bir kaç kilo da uçkun vardı. Dostlarıma eli boş gidilmezdi ki, diyerek birkaç parça hediyelik aldım. Haliyle valiz ağırdı. Tekerleklide olsa taşımak benim gibi Halluks Valgus ameliyatı geçiren her iki ayak parmaklarında platin olan biri için taşımak güç ve eziyetti.

Valizimi sürükleye sürükleye çıkış kapısına doğru ilerledim. Hemen dışarıda sarı renkli sevimli ticari taksitlere doğru yöneldim. Valizimin ağır olduğunu anlayan taksi şoförü koşarak "Buyur annem." diye seslendi. Valizimi taksinin bagajına yerleştirdi verdiğim adrese beni selametle bıraktı. Tabii taksi şoförü şivemden doğulu olduğumu anlamış ki dayanamayarak "Ablam, annem Van’dan mı geliyorsun?” diyerek bana ilk sorusunu yöneltti. “Elhamdülillah Van’dan… Vanlıyım kardeşim." dedim. Seyahat boyunca Van'da 1999'da yaptığı askerlik anılarını Van halkının misafirperverliğini, tandır ekmeğini, hâlâ tadı damağında kalan mende, siyabu, dağ kekikli naneli kuzu etli zengin ve acayip lezzetli keledoş yemeğini helise ve ayran aşı çorbasını överek anlattı. O anlattıkça ben gurur duydum. Van’a bir kez daha âşık oldum.

"Ahhh canım Van, vatanım Van, cennetim Van diye yüreğimden mırıldandım." Van Gölünde gerçekten canavar olup olmadığını sordu. Cevap verecektim ki verilen adrese geldiğimi fark ettim. Kısa bir cevapla " Taşını, toprağını yemeğini suyunu havasını misafirperver insanını onca övgü ile söz ettin. Bu özel ve güzel olan Van’da sence canavar olur mu kardeşim." dedim. "Olmaz ablam, olmaz." demesinin ardından adrese yöneldim. Yerleştim… Neslihan arkadaşımla çay kahve derken uyumuşum. Yorgunluğun etkisiyle sabah geç uyandım. Hemen en yakın taksiciyi aradım. Toplantıya geç kalmıştım. İstanbul Tuzla’dan Kartal’a geçmem gerektiğini söyleyince taksi şoförü, merak etme abla, dedi. Taksiye bindim. Toplantıya yetiştim. Toplantı sonrası hızlı trenle Ankara’ya gitmem gerekiyordu. Arkadaşlardan biri atla taksiye 15-20 dakika sonra hızlı tren garına varırsın demesi üzerine tekrar taksiye bindim. Hızlı trene yetiştim. Bir kaç saat sonra vardım başkent Ankara’ya. Hızlı tren garından gözlerime sarı siyah renkli üzerinde ticari taksi yazılı araçlar ilişti. "Kızılay’a gideceğim." dedim.

Taksici "Abla boşuna fazla ücret verme az ilerde servis geçiyor. Bekle gelir." dedi. Evet, servise bindim. Otele yerleştim. Yorgun bedenimle düşünmeye başladım. Toplantıya yetişmek için taksi, acil hasta için taksi, uçağa binmek için taksi, düğün ve nişan töreni için taksi, yolda kaza yapanlara yardımcı olabilmek için taksi, cenaze töreni için taksi, otogara gitmek için taksi, gecenin herhangi bir saatinde ihtiyaç halinde taksi, söz verip sözünde durmak için taksi, dakik bir insan olabilmek için taksi, kadın doğum için taksi...

Taksiler hayatımızın merkezi olmuş. Her adımda taksi hızlı ve güvenilir seyahat için taksi. Oysa günlük hayatımızda hiç eksik olmayan taksicilerin pandemi sürecinde zor anlar yaşadığını kovid hastalarını bir ambulans gibi nasıl taşıdıklarını düşünmüyoruz. Bir de çoğu Covid-19 yasaklarından dolayı alışamamış çalışmadığı gibi birde esnaflara verilen hibelerden de faydalanmamıştır.

Tüm zor anlatımızda Hızır misali bizlere yetişen taksici kardeşlerime selam olsun. Sizlerin hakkı ödenmez. Görevini kötüye kullananlara da Rabbim hidayet etsin.

TABİP

MEHMET AKÇAY

Elin vurma sen yarama

Birak canım alsın tabip

Üfürme hiç göz cirama

Değme yanık kalsın tabip

Değişmez insanın huyu

Gözler görmez duymaz duyu

Canım istesede suyu

Verme gülşen solsun tabip

Göz açamam başım döner

Sızı bedenime iner