İnsan Hakları Mahkemesi Ermenistan’ı mahkûm etti

Tazminat kararı ileri bir tarihte verilecek.  

AİHM Büyük Dairesi Ermenistan’ın Azerbaycanlı göçmenlerin evlerine dönmesini engelleyerek “insan hakkı” ihlali yaptığına hükmetti. Mahkeme, tazminat kararını daha sonra vereceğini açıkladı.

AİHM kararında, Ermenistan’ın, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin mal ve mülkiyetin korunması ile ilgili 1. Protokolün 1. Maddesi, özel ve aile yaşamına saygı ile ilgili 8. Maddesi ile etkili başvuru hakkı ile ilgili 13 maddesini ihlal ettiği” bildirildi. AİHM, tazminat kararını ileri bir tarihte vereceğini açıkladı. Azerbaycanlı 6 başvuru sahibi, 1992 yılında savaş sonrası ayrılmak zorunda kaldıkları Laçin bölgesinde yer alan, Ermenilerin kontrolündeki evlerine ve topraklarına dönemedikleri gerekçesiyle 2005 yılında AİHM’e başvuruda bulunmuştu. AİHM, “Ermenistan’ın Yukarı Karabağ’da işgal ettiği bölgelerde yargısal sorumluluğu bulunduğuna” hükmederek, “başvuru sahiplerinin evlerine dönmeleri engellenerek insan hakları ihlali yapıldığını” kararlaştırdı.

Çok önemli karar

Karar, Ermenistan’ın Yukarı Karabağ’ı işgalinin ardından evlerine ve topraklarına dönemeyen yüz binlerce göçmeni ilgilendirdiği için büyük önem taşıyor. Kararda, barış görüşmelerinin sürmesinin, Ermenistan hükümetinin sorumluluklarını yerine getirmesine engel olmadığı uyarısında bulunuldu. AİHM’in ilgili dairesi, pek çok unsuru içermesi itibarıyla 9 Mart 2010’da davanın büyük daire tarafından görülmesini kararlaştırmıştı. Azerbaycan 15 Eylül 2010’da davaya müdahil taraf olarak katılma kararı almıştı. AİHM, 15 Eylül 2010’da ilk duruşmayı düzenlemiş ve 22 Ocak 2011’de başvurunun incelenmeye alınmasına hükmetmişti. 17 yargıçtan oluşan büyük daire, 22 Ocak 2014’te dava ile ilgili ikinci oturumu düzenleyip tarafların görüşlerini dinlemişti.

Azerbaycanlıların bu büyük dramı 1991 yılında başladı. 1991 yılının sonunda otorite boşluğunu fırsat bilen Ermeniler Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığını ilân ettiler. Bu durum, Dağlık Karabağ ve Ermenistan ile Azerbaycan arasında silahlı çatışmaların da fitilini ateşlemiş oldu. Dağlık Karabağ, 8 Mayıs 1992’de Ermeniler tarafından işgal edildi yaklaşık 20 bin Azerbaycanlı şehit edildi. Aynı yıl, 18 Mayıs’ta, Dağlık Karabağ ile Ermenistan’ı ayıran Laçin bölgesi işgal edildi. Ermeni saldırıları 1993’te de devam etti ve Kelbajar, Agdam, Fuzuli, Jabrayil, Gubatlı ve Zangelan gibi, Dağlık Karabağı çevreleyen bölgeler de Ermenilerin eline geçti. Sonuçta, bir çok insan yaşamını yitirdi, binlerce aile yurdunu terk edip mülteci oldu, ve 1994 yılından bu yana Azerbaycan topraklarının yaklaşık yüzde 20’si Ermeni işgali altında bulunuyor. Halen, 9 milyon nüfuslu Azerbaycan’da 1 milyondan fazla göçmen yaşıyor. Yani ülkedeki her 9 kişiden 1’i mülteci konumunda. Azerbaycan’da mültecilere “kaçkın” diyorlar. Ülkedeki kaçkınların sayısı toplam nüfusun yüzde 13’üne denk geliyor. Bu insanlar 20 yıldır tam bir insanlık dramı yaşıyorlar. İçlerinde, yaşlananlar, sakat olanlar, kimsesizler ve işsizler var. Göçmen olarak doğan çocukların sayısı da sürekli artıyor. Göçmenlerin üçte biri Bakû ve Sumgayıt şehirlerinde yoğunlaşmış durumda. Devletin gösterdiği mekânlarda yaşıyorlar.

22 milyar dolar

Bu mekânların alt yapısı sağlıklı bir yaşam sürdürmeye yetmiyor. Azerbaycan toplumunda yoksul kesimin en alt tabakasını oluşturan göçmenlerin en önemli gelir kaynağı devlet yardımlarından oluşuyor. Dağlık Karabağ’da artık Azerbaycanlı yaşamıyor. Savaşın neden olduğu ölü sayısı 30 bin. Sadece, Ermenilerin 1992 yılında yaptığı Hocalı katliamında 613 kişi öldürülmüş, 487 kişi de sakat bırakılmış. Savaş nedeniyle Azerbaycan’ın uğradığı maddi zarar ise 22 milyar doları buluyor.