ARŞİV BELGELERİNDE VAN ERMENİ İSYANLARI (1896-1916)
Değerli okurlar; Van coğrafi konumundan ötürü diğer illere oranla Ermenilerin isyanı için elverişli koşullara sahipti. Rus ve İran sınırına yakın oluşu ve sınırların yeterli denetime sahip olmaması Rus, İngiliz ve batı ülkeleri destekli Ermeni çetelerinin Van’da diğer illere nispetle daha rahat hareket etmelerini sağlıyordu. Komitacılar Van’da daha kolay örgütlenebiliyor, terör için gerekli silah ve mühimmatı daha rahat sokabiliyorlardı.
Van’da Ermeniler geniş ve verimli arazilerin sahipleriydiler. Müslüman ahaliye göre daha zengin ve müreffeh bir yaşamları vardı. İlimizdeki ticaret büyük ölçüde Ermeni tüccarların elindeydi. Müslüman ahali Ermenilere oranla daha verimsiz topraklarda ziraat yapıyordu. Ancak bu tabloya rağmen Müslüman ve Ermenilerin sosyal ve ekonomik iletişimleri iyiydi.
Vanlı Ermeniler kısmen isteyerek ancak çoğunlukla zorla, sahip oldukları bu zengin imkânları Ermeni komitacılarının hizmet ve himayelerine sundular. Komitacılar Osmanlı düşmanı ülkelerden aldıkları destek ile hem Müslüman hem de Ermeni halkı üzerine batılıların emelleri doğrultusunda zalimane baskı uyguluyorlardı. Direktiflerine uymak istemeyen Ermenileri, işbirlikçi diye yaftalıyorlardı. Onlara akla hayale sığmayacak işkenceler ve baskılar uyguluyorlardı. Baskılarla istedikleri sonucu alamıyorlarsa Ermeni halkını hunharca katlediyorlardı. Çünkü Ermeni komitacıları savaş ve ayrılık istemeyen Osmanlı Ermenilerini kendi emellerine en büyük engel olarak görüyorlardı. Sonuçta Ermeni komitacılar Ermeni halkının çoğunluğunu kendi saflarına almayı başardılar. Müslüman ve Ermeni halklarının hak etmedikleri ağır travmayı Müslüman ve Ermeni halklara yaşattılar.
