Şehirlerimizin
bir çok hikayesi vardır. Kahraman, şanlı, gazi ünvanlarını alan şehirlerimiz
başta olmak üzere yakın tarihe şahitlik etmiş hikayeler uzar gider. Van'ın
hikayesi ise çok uzundur aslında anlatan olsa. Anlatan olsa diyeceklerimiz var
ve en başta ben dinlemek istiyorum Van'ın hikayesini. Van'ın fiziki olarak
başkente uzak olmasından olsa gerek sık sık şikayetlerimizde sesimizi Angara
duymuyor dendiğini biliriz, işitiriz yarım ağız söylenmesine rağmen. Dün
İstanbul bu gün Angara/Ankara Van'ın sesini duymuştur ve duymaya devam
etmektedir. Söz vardır keser başı söz vardır keser savaşı diyen ata sözümüzün
zerafetinden de cesaret alarak sözümüzü savaşı kesen cinsinden söylemeliyiz.
Vanın sesi her zaman dinlenmiş, Vanın sesine her zaman önem verilmiştir.
24 Nisanı bilmeyenimiz yoktur sanırım. Van için 2 Nisan ne kadar önemliyse 24
nisan da o kadar önemlidir. 24 nisanda Vanın feryadına İstanbul yetişmiş.
Ruslar ile işbirliği yapan Aram Manukyanın sergerdeleri 18 nisanda Vanda isyan
etmişler ve Van''ı Ruslara teslim etmek için silahlı direnişi başlatmışlardı.
Van halkı bu isyana direnirken haber İstanbula yetişmiş, Ama İstanbul Van'a
yetişemiyordu, yedi cephede savaşan İstanbul Van'ın sesine kulak veriyor ama
yardım gönderemiyordu. Fakat İstanbul Van'dan vazgeçmiyor Dünyada Van diyordu
İlla da Van diyordu. Aram Manukyan öncülüğünde başlayan isyan karşısında
direnen halkın takati gücü kalmamacasına savaşırken bir taraftan da İstanbuldan
yardım beklenmekteydi. Vanda başlayan Ermeni isyanı İmparatorluğun her yanına
sıçrayabilirdi. Van he ran düşebilir ve Van'da Ruslar öneml ibir istihkam
mevkii oluşturup buradan Anadoluyu rahatlıkla kontrol altına alabilirdi. Van
İstanbul için he raçıdan önemli olduğu gibi bu açıdan da çok önemliydi. Osmanlı
Devleti doğu savunma hattını Derbent-Tiflis-Revan-Doğu
Beyazıt-Van-Hakkari-Revanduz-Bağdat-Basra eğrisi üzerinde kurmuştu. Bu hattın
en önemli noktası Van şehridir. Van elden giderse orta Anadoluda savunma yapma
şansı kalmaz. Onun için Osmanlı Devleti Van isyanının neticelerini beklemeden
24 nisanda çok büyük bir karar almak zorunda kalır. Örgütlü bir biçimde Van
isyanı ile uzaktan yakından alakalı kim var sa, kim Van'daki isyanı Anadolunun
içlerine yaymaya çalışırsa/çalışacaksa tutuklanması kararı çıkar. Bu karar
üzerine 235 Ermeni tutuklanır. Bu tutuklanma kararının çıktığı gün olan 24
nisanı Ermeniler "soykırım günü olarak" anarlar. Oysa o gün hiç kimse
ölmemiştir, bizim tarihçilerimiz propaganda karşısında o kadar etkilenmişler ki
her 24 nisan yaklaştığında büyük bir telaşa kapılmaktalar. 24 nisan Van
isyanının anadoluya yayılmasının önü alınmak için çıkarılan bir kanundur.
Rusyanın kışkırtmasıyla isyan eden bir kısım Ermeniler 24 nisanda hayallerinin
suya düştüğü gün olarak bilirler 24 nisanı. 24 nisan Vanın kurtuluşunun,
Osmanlı develti tarafından unutulmadığının, asla bir çakıl taşından bile
vazgeçmediğinin göstergesidir. 24 nisan kararın arağmen Aram MAnukyan isyanının
önü alınamamıştır ve Van halkı Ermeni isyanı karşısında Vanı terketme kararı
alır. 20 mayısta artık Van tamamen Aram Manukyanın eline geçer ve İstanbul
kesin bir karar aşamasına elir. 20 mayısta Van'ın terkedilme kararı İstanbula
ulaştığında Vanın akıbeti hakkında haber alınamaz olur. Vandak iisyan anadoluya
doğru yayılacakatır. İşte 24 nisan da Van için çıkarılan 235 Ermeni komitacısı
ve bu tür eylemleri destekleyenlerin tutuklanma kararı gibi bir karar daha
çıkartılmıştır. O da Rus ve Ermeni isyancılarının Van savunma hattını geçerek
ortaanadoluya kadar ilerlemesinin önlemek için buralarda yaşayan Ermenilerin
sevk ve İskanı kanunu 27 mayısta çıkartıldı.
24 nisan ve 27 mayıs kararları Van için çıkartılmış birer uygulamadır ve
İstanbulun Van için göze aldığı riski göstermesi açısından son derece ibretlik
bir durum sözkonusudur. Ermneiler 24 nisanı soykırımı anma günü olarak ilan
ederlerken bir büyük geçeği de saklamak istemekteler. O da Van gerçeğidir.
Osmanlı Devleti Van için dişini tırnağına takmış ve Vanı tekrar Rusların
elinden almak için büyük bir mücadele vermiştir. Bu isyanda tüm
belleğini/hafızasını yitiren Van şehri bu iki önemli tarihin idrakinde olarak
yeniden ayağa kalkmanın geri sayımını yapmaktadır.
VAN HABER, HABERLER VAN
