İŞİNİN ERBABI Ümit ÖRGÜN (Motor pompacısı )

Röportaj İkram KALİ Dizel motora sahip araçların emniyetli bir şekilde tamirini gerçekleştirmek ayrı bir ustalık, emek ister. Motor silindirlerinin tornalanması, krank milinin taşlanması, ana yatakların değiştirilmesi gibi geniş kapsamlı onarımlarda motorun indirilmesi gerekir. Çıraklıktan yetişen Vanlı Ümit Örgün dizel motor ustalığında söz sahibi isimlerden biridir.

 Kendinizi tanıtır mısınız?

1953 Van doğumluyum. 4 çocuğum, 3 torun var.  Oto Sanayi Sitesi’nde dizel motor pompa ustası olarak çakışmaktayım. İşimi severek yapıyorum.

Mesleğe ne zaman başladınız?

Mesleğe 1966 yılında motor ustası Vanlı Nurettin Yeke’nin yanında çırak olarak başladım. O dönemler Van’da sanayi sitesi olmadığından bu tür iş yerleri şehir merkezindeydi.   Nurettin Yeke’nin iş yeri eski Şehir Sineması’nın (Müze Müdürlüğü yanı)   yanındaydı. 7-8 arkadaşımızla çalışırdık.

Kaç yıl çalıştınız?

İlkokul’u yeni bitirmiştim. Babam meslek öğrenmem için beni Rahmetli Nurettin Yeke’nin yanına verdi. Orada ustamız motor, esnaflık, müşteriye saygı üzerine herşeyi öğretti. 1973’e kadar orada çalıştım. Daha sonra askere gittim. Askerden döndükten sonra eski Anadolu Lise’sinin olduğu yerde Ümit Usta ismiyle kendi dükkânımı açtım.

Ne tür araçları tamir ederdiniz?

O zamanlar genelde Ford, benzinli Dodge Pickaplar vardı. Ben dizel motor ustalığını öğrendim.  O zamanki araç motorları yollar toz toprak olduğundan çok arıza yapıyordu.

Van’ın eski motor ustaları kimlerdi?

Nurettin Yeke, Mustafa Ertan, Elazığlı Mustafa, Yusuf Sürmeli, Hacı Hurşit Ergun, Cahit Selçuk, Muhsin Konuk, Oktay Bakkalbaşı vardı. O kuşaktan bugüne gelen Allah sağlık versin Hacı Hurşit Ergun, Cahit Selçuk var. Ancak bu değerli ustalarımız çalışmıyorlar.

Sanayide kaç motor pompa ustası var?

Bugün 10’a yakın usta var.  Bizim işimiz meşakkatli,  dikkat isteyen bir iştir. Benim dışımda bu işi yapanların tamamı Vanlı değildir. Antepli, Adanalı ustalarda var.

Sizin yanınızda yetişen usta var mı?

Bizim mesleğimiz sevgiyle, emekle öğrenilir. İşe kendini vermesen iyi usta olamazsın.   Azimli olacaksın her şeyden önce. Arif Çalışkan, Salman Usta, Süleyman Usta gibi değerli arkadaşlarımız bu iş yerinde çalışarak, öğrenerek motor ustası olarak ayrıldılar. Daha sonra kendi iş yerlerini açtılar.   

Motor ustalığı zor mu?

Sabahtan akşama kadar elimiz, ayağımız yağın kirin içinde olur. İşimiz bu yönüyle zordur ama önemli olan zoru başarmaktır. Dünyada kolay iş diye bir iş yoktur. Her iş kendisine göre zordur. Ben usta olarak kendi çalışanlarımla birlikte kamyonların altına yatıyorum. Ama ustalık gerektiren bu gibi işler mesleğini seven için kolaydır. İşini sevmesen, işine, müşterine saygı duymasan iş zor gelir. İşimiz zor ekmeğimiz helal ve lezzetlidir.  

Şanzıman nedir?

Şanzıman dairesel hareket sistemine sahip mekanik sistemlerde, güç ve hız oranının kademeli olarak değişmesini sağlayan güç aktarım elemanlarıdır. Şanzıman üzerindeki güç kademeleri yaygın dilde vites olarak bilinir. Örneğin motorlu taşıtlarda şanzıman, motordaki gücü tekerleklere iletirken, hız oranını çarkların büyüklüğü ve küçüklüğü vasıtası ile değiştirir. Bu durumda 1. kademede yüksek güç ve düşük hız sağlanırken, ikinci kademede ters orantılı olarak nispeten yüksek hız ve düşük güç elde edilir.

Mesleğinizde gelişme var mı?

Dizel motor teknolojisinin icadından günümüze kadar enjektör teknolojisinde bir çok gelişmeler yaşandı. Bu gelişim, dizel pompa ve püskürtme sistemlerinde muhtelif arıza ve bakım revizyon ihtiyaçlarını da beraberinde getirdi. Artık motor arızaları bilgisayar sistemiyle kontrol ediliyor. Bu teknik gelişme mesleği biraz daha da kolaylaştırdı. Benim oğlum bilgisayardan anlıyor. Ama şimdi oğlum askerde. O geldiğinde bilgisayar alacağız ve o şekilde de çalışacağız.

Motor pompa ustası ne yapar?

Motor pompası çok hassastır. Pompaya toz değmemesi lazım. Toz olduğunda enjektörü kitler.  Mazotlu araçlarda pompa çok önemlidir. Kötü mazot kullanan araçlar genelde bu sorunu çok yaşıyor. Motor üzerinde pompayı sökerek elaman değiştiriyor. Bunun yanında araç sürücüleri zamanında filtre değiştirmiyor. Bu da arabayı çekim gücünü düşürüyor.  Motorda sorun yaşamak istenmiyorsa öncelikle temiz mazot kullanmalıdır.

Ustalar neye dikkat etmelidir?

Usta müşteriye karşı dürüstlükten,  esnaf ahlakından şaşmamalıdır.  İşinin hakkını vermeli, sabırlı olmalıdır.

Van dışından gelen oluyor mu?

Van dışında eskiden Hakkâri‘nin bütün araçları Van’a gelirdi.  Ama şimdi daha çok Tatvan’dan Dodge Pickaplar pompa arızası için geliyorlar.

Bir anınızı anlatır mısınız?

Biz müşteri iş yerine geldiğinde önce işine bakar, arcının arızasını gideririz.  Bir süre önce biri geldi. Dedi param yok aracımın şanzımanı bozulmuş. Bizde şanzımanı indirdik yaptık. Şanzımanı 3-4 saatte indiriyoruz. Dodge pikaplarda her şey söküldüğü için iş uzun sürüyor. Ama yeni çıkan araçlarda her şey sökülmüyor.  Bu nedenle daha az zamanımızı alıyor. Adam parasını vermeden gitti ve bir daha gelmedi bizde helal ettik. Ne yapalım insanları yarı yolda bırakacak haklimiz yok.